skanuj0021 3

VI. Odpowiedzialność prawna.

„Odpowiedzialność prawna polega na ponoszeniu przewidzianych przez normę prawną sankcjonującą negatywnych skutków zachowań sprzecznych z dyspozycją normy sankcjonowanej w warunkach określanych przez hipotezę” [2], Odpowiedzialność dotyczy zachowań własnych, jak również zachowań cudzych. W tym drugim przypadku, dotyczy tych, na których ciążą pewne uprawnienia i obowiązki wobec innych podmiotów, jak np. odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, odpowiedzialność pracodawcy za bezpieczne warunki pracy.

Odpowiedzialność karna dotyczy tylko osób fizycznych (za własne czyny).

Odpowiedzialność cywilna dotyczy również osób prawnych. Odpowiadać można za czyny i czynności prawne cudze, za zachowania zwierząt, za prowadzenie działalności (zasada ryzyka). Może to być np. prowadzenie ruchu zakładu górniczego, mogącego wyrządzić szkody w środowisku.

Kto podejmuje się działalności wiedząc, że ryzyko iest większe niż w innych sytuacjach, powinien liczyć się z większą odpowiedzialnością za skutki swojej aktywności gospodarczej; jest to odpowiedzialność niezależna od winy.

Istnieją dwa typy odpowiedzialności cywilnej:

a)    z tytułu czynu niedozwolonego - naruszenia zakazu lub nakazu; zawinionym wyrządzeniu szkody innej osobie,

b)    z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku powstałego na podstawie czynności prawnej; mówimy o sankcji nieważności czynności prawnej i sankcji egzekucyjnej.

Odpowiedzialność służbowa jest ponoszona przez pracowników wobec pracodawcy przy naruszeniu obowiązków związanych z wykonywanymi czynnościami służbowymi.

Teoria i praktyka prawa dopuszcza łączenie różnych rodzajów' odpowiedzialności za ten sam czyn. np. służbowej i karnej, cywilnej i karnej, służbowej i cywilnej, konstytucyjnej i karnej.

Jedną z podstaw odpowiedzialności karnej jest dokonanie czynu w stanie winy. Wg [2], „Przez winę rozumie się stan psychiczny (czynnik subiektywny) towarzyszący przestępcy dokonującemu czynu.

Istnieje wina:

-    umyślna, gdy sprawca ma zamiar dokonać czynu zabronionego, tj. gdy chce go popełnić (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi (zamiar pośredni, ewentualny);

-    nieumyślna, gdy sprawca możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie (lekkomyślność), jak i wtedy, gdy możliwości takiej nie przewiduje, choć powinien i może przewidzieć (niedbalstwo).

Wina, w języ ku prawniczy m i prawnym, nie iest równoznaczna z poczuciem winy, z wy rzutami sumienia itp.”

Nie uchyla odpowiedzialności prawnej nieznajomość norm prawa.

Uważa się, że należycie ogłoszone akty normatywne są powszechnie znane (fikcja powszechnej znajomości prawa), ale w przeciwnym razie można by uchylać się od odpowiedzialności prawnej na ogromną skalę, a więc wybrano „mniejsze zło”.

VH. Uwaga końcowa.

Prawo nie jest jedynym zespołem norm społecznych; działają również normy: moralne, obyczajowe, statutowe i zwyczajowe organizacji niepaństwowych (np. Stowarzyszenia Elektryków Polskich), normy wewnątrzkościelne itp.

Literatura:

1.    J. Nowacki, Z. Tobor, Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa 1994r.

2.    T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa 1996r.

20