Scan196

196 M.Habib otto tego samego charakteru genetycznego co zaburzenie fonologicznć«j Stanowi to oczywiście problem, j eśli zakłada się istnienie związku między tymi dwoma zaburzeniami, tak, jak to czyni Talłal. Z drugiej strony, ej sami autorzy wykazali związek pomiędzy zaburzeniem słuchowy®^ fonołogicznym, testując hipotezę, że u osób z dysleksją występuje; zjawisk© niewystarczającego „maskowania wstecznego” (backwaśĘij masking) (nieprawidłowe, długie utrzymywanie się inft>rmacji słuchowej! powoduje pomieszanie informacji a przez to problemy z percepcją), a-l

Ta różnica na niekorzyść osób z dysleksją została rzeczywiści® wykryta, ale 1% osób zdrowych posiadało taką samą wadę bez żadnego ; wpływu na ich zdolność uczenia się, co jest oczywiście argumentem; przeciwko poglądowi, że zaburzenie słuchowe jest warunkiem koniecZ* nym i wystarczającym dla zaburzenia fonologicznego, a więc zaburzenią -czytania.

W ostatnim okresie przedstawiono argumenty, które w przeciwiefiS stwie do poprzednich, popierały hipotezę Talłal, dzięki doświadczeni®* (Rey i wspt, 2602) testującym TOJ nie w oparciu o kolejność sylab, ale kolejność spółgłosek w pseudosłowie. Osoby badane miały do rozróż*; nienia pomiędzy apsa lub aspa w 3 warunkach prezentacji: gdy słowd były wymawiane naturalnie, gdy spółgłoski były sztucznie spowalniane® lub gdy wprowadzono przerwę pomiędzy dwie spółgłoski pod postacią; niemego „e”. Uczestnikówproszono, by takjakwpoprzednim przypadku^ naciskali na klawisz „p” i „s”w kolejności, w jakiej odpowiadające!® dźwięki były słyszane. W przypadku normalnego wymawiania, tak jak oczekiwano, dzieci z dysleksją wypadły znacznie poniżej dzieci zdrowych; w próbach odtwarzania usłyszanej sekwencji. W sytuacji? spowolnienia, ta różnica się zacierała, a osiągnięcia osób z dysleksją zbliżały się do normalnych. Natomiast wprowadzenie przerwy pomiędA dwie spółgłoski nie doprowadziło do żadnej poprawy, sugerując;; że zaburzenie przetwarzania czasowego, jeśli odgrywa rolęwpostrzeganStS zjawisk przez osobę z dysleksją, działa w inny sposób niż tylkd powodując pomieszanie dwóch zbyt blisko siebie leżących infor* macji.

Innym, często używanym paradygmatem służącym do testowani^ percepcji słuchowej u osób z dysleksją, jest „percepcja kategorialna*® Zanim zagłębimy się w metodologię trzeba przypomnieć, że zdolnośo klasyfikowania dźwięków ojczystego języka jest zdolnością, jakieij

Zaburzenia nabywania zdolności językowych 197

dziecko nabiera bardzo wcześnie, jeszcze przed końcem pierwszego roku życia, i podkreślić, że zaburzenie na tym poziomie u osób z dysleksją jest ważnym argumentem za występowaniem bardzo wczesnego zaburzenia, które pojawia się podczas tworzenia mózgowych systemów przetwarzania słów. Aby wykazać ten specyficzny niedorozwój słuchowy, wykorzystywano różne metody badawcze, z których metoda potencjałów wywołanych (Kraus i wsp., 1996; Schultc-Kome i wsp., 1998, 2001) pozwala śledzić zmiany elektrofizj ologiczne wywołane podczas przetwarzania sygnału słuchowego (por. Liegeois-Chauvel i wsp., 1999) i stanowi de facto idealne narzędzie aby zająć się tym zagadnieniem.

Metoda Mismateh Negativity (MMN) jest szczególnie cenna, ponieważ pozwala na wykrycie subtelnych różnie w przetwarzaniu informacji wtedy, gdy mózg musi wykryć różnicę pomiędzy dwoma bodźcami. Dodatkowo, procesy te zachodząbez jakiejkolwiek świadomej kontroli (uwagi) osoby badanej (Kujala i Naatanen, 2001). Generalnie, rezultaty tych badań są na tyle zbieżne, że można przyjąć, że już od najwcześniejszych etapów przetwarzania sygnałów słuchowych, zespoły neuronalne, wyspecjalizowane w przetwarzanie słów, są mniej skuteczne u osób z dysleksją. Źródło tej anomalii miałoby się znajdować w górnej części lewego obszaru skroniowego (Renvall i Hari, 2003).

Ostatnia, inna metoda, magnetoencefalografia (magnetoencephalo-graphy, MEG), pozwoliła na precyzyjne zlokalizowanie obszarów mózgowych generujących nietypową czynność elektryczną. Dzięki tej metodzie zarejestrowano jeszcze wcześniejsze potencjały (N100), ustalono ich topografię w korze słuchowej i przedstawiono różnicę w przetwarzaniu sylab syntetycznych u dzieci i dorosłych osób z dysleksją (Heim i wsp., 2003). Wykorzystując tę samą metodę, zespół fiński (Helenius i wsp., 20Q2a) wykazał, że w przeciwieństwie do tego, czego można było oczekiwać, fala NI00 wywołana przez nie-słowo miała większą amplitudę u osób z dysleksją. Z drugiej strony, porównywano czas, w którym pojawia się fala N400 i okazało się, że u osób z dysleksją aktywność mózgu jest opóźnionao 50 ms w stosunku do grupy kontrolnej. Opóźnienie fali N400 w grupie osób z dysleksją, prawdopodobnie może

²Metoda ta zakłada sekwencyjną prezentację ciągów identycznych bodźców, w których od czasu do czasu pojawia się bodziec inny, na który, w badaniach elektro fizjologicznych, można zarejestrować wyraźną odpowiedź mózgu - przyp. red.