'\
Ekologia (Haeckel, 1866): interakcje miedzy osobnikami tego samego gatunku, innych gatunków, organizmami a środowiskiem, tworzenie biocenoz, rozmieszczenie przestrzenne, dynamika populacji, stabilność ekosystemów, krążenie energii i materii
Rząd: Parzystokopytne
Jelenie dzielą się na właściwe (jeleń europejski, jeleń sika, daniel) i rzekome (łoś, renifer, sarna, jelenie amerykańskie oprócz wapiti). Jelenie właściwe-mają kości śródręcza zrośnięte z II i V palcem, a ragkogie nic.\
^njk.
Sarna nie występuje w północnej Norwegii, ale poza tym to występuje w całe; Europie i AzijlAdo tajgi i tundry (tam też nie). Są następujące samy: syberyjska, tien-szańska. mandżurska, północnokaukaska. seczuańska.
- suknia letnia (1,5-3- 6 cm; śr. 0,1 mm)- J
- suknia zimowa: włos sfalowany z czarną końc6wka-brunatnczłotv-szary-biah*: 2--śr.O.Srmn 1
- zmiana to wrzesień'‘październik i kwiecie.ńmai ix/x w/v
-jeśli zmiana opóźnia się w czasie to znaczy, że zwierzę jest w ziej kondycji (ewentualny odstrzał)
- na przełomie maja i czerwca rodzą się koźlęta, które mają na grzbiecie charakterystyczne białe plamy (irucnoje w słońcu odnaleźć wśród roślin), po 2-3 miesiącach następuje wymiana tc-gc włosa na włos dorosły, a we wrześniu na włos zimowy, nieco ciemniejszy niż u dorosłych
- wielkość saren jest różna w zależności od regionu (Niemcv-67cm w kłębie, Syberia 90cm. w Polsce 70-?4cm
- masa ciała 12kg (południowa Europa); 16 kg (Polska), 30 kg (Rosja)
- czynniki determinujące masę ciała:
1) pólnoc-poludnie
2) wysokość npm
3) warunki pokarmowe (klasa gleb): im wyższa jakość gleb tym w iększe i mocniejsze samy
4) zagęszczenie populacji 51naso/.viv
6) wiek (do S lat); po 8 latach regres
7) wahania sezonowe (wiążą sic z uprawą roślin, urodzajem kasztanów, żołędzi i brukwi) pokrój saren w różnych klasach wieku: z wiekiem opada głowa.
Gruczoły zapachowe:
- czołowe (między wyrostkami przednimi u rogacza): pociera rogami i w ten sposób znaczy swoją obecność
- szczoteczkowe (w okolicy skoku) u obu płci (jak szybko rusza zw ierzę, to wtedy jest silne wyciśnięcie gruczołu i inne zwierzęta wiedzą o tym)
- .napletków: sromowe - głównie w okresie ruj się uaktywniają; umożliwiają spotkanie się samca z samicą
- budowa: duże gruczoły potowe, skupiska tkanki gruczołowej o szerokim świetle, wyścielane nabłonkiem izcpryzmatyęzrym; są tu leź komórki mioepilęlialnę; posiadają także przewód wy dzielni czy
- są stymulowane czynnikami emocjonalnymi i hormonalnymi
- gęsia wydzieliną jest rozkładana przez bakterie
Budowa ciała: ' : w-j-—? 7 1 - rjfo©e«.
- 7c 13 th 61 8coce
- wątroba bez woreczka żółciowego -jądra 12g w zimie i 70° w lęcie
- ślinianki 6x większe niż u ow<cy
- szybka fermentacja i wchłanianie w żwaczu -jelita 2x krótsze niż u owcy
- bobki brunatne, ok. 14mm
0(/i 33
0 0\1 3 0
3+1 030
sumie 20 zębów, P3 trójdzielny mc na stałe
Zęby: dorosła 0 0\1 3 3 koźlę
3+1 033
4/0
-w sumie 32 zęby: P3 dwudzielny -do J_4 miesiąca wszystkie mleczaki zostają wymi
Określanie wieku po zębach:
1