str 8

2.2. Co to jest rynek i jak funkcjonuje?

Komplementarność to zjawisko polegające na wzajemnym uzupełnianiu się dóbr materialnych i usług. Mówimy o niej wówczas, gdy korzystanie z danego dobra (lub danej usługi) wymaga równoczesnego użycia innego dobra (lub innej usługi). Na przykład każdy właściciel samochodu, by móc nim jeździć, musi kupować paliwo, ubezpieczyć pojazd, dokonywać napraw, wymieniać części itp.

Z substytucją mamy do czynienia wtedy, gdy tę samą potrzebę można zaspokoić za pomocą różnych dóbr lub usług, czyli substytutów. Przykładem używania substytutu jest smarowanie chleba margaryną zamiast masłem. Na popyt na dany towar mają wpływ ceny towarów komplementarnych i substytutów. Jeśli ceny benzyny wzrosną, to popyt na samochody napędzane benzyną się zmniejszy. Jeśli ceny margaryny wzrosną, to przy niezmienionych cenach masła popyt na nie się zwiększy.

Podaż oznacza ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie i po określonej cenie. Podaż zależy od cen towarów oferowanych do sprzedaży. Im bardziej wzrasta cena towaru, tym większa jest jego ilość na rynku, ponieważ sprzedający chce zarobić jak najwięcej i stara się zwiększyć dostawy. Na rynek wchodzą też nowi producenci zachęceni rosnącymi cenami towarów i możliwością większego zarobku.

Zachowanie producentów chipsów ilustruje wykres podaży. Widać na nim, że dla ceny 2 zł za paczkę chipsów oferta producentów wynosi tylko 10 paczek. Jeśli zaś cena wzrośnie do 5,60 zł, producenci będą gotowi wyprodukować aż 50 paczek.

cena (p)

Wykres ilustruje zależność wielkości podaży na dany towar od jego ceny; p - cena (ang. price), q - ilość (ang. qu-antity), s - podaż (ang. supply).

Prawo podaży głosi, że podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, a spadek ceny zmniejsza wielkość podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu, nie zależy' jednak wyłącznie od ceny towaru. Producenci biorą pod uwagę zmiany cen czynników produkcji, czyli surowców, pracy, energii, maszyn. Stosują różne technologie, dążąc do zmniejszenia kosztów produkcji. Niższe koszty produkcji powodują wyższą podaż danego produktu i odwrotnie. Na wielkość podaży na rynku artykułów rolnych wpływa urodzaj w danym roku. Susza spowoduje, że plony będą mniejsze i w konsekwencji zmniejszy się podaż na przykład zboża czy buraków cukrowych. Zmiana wielkości podaży zależy również od tego, ilu jest producentów na rynku. Większa liczba przedsiębiorstw oznacza, że na rynek może trafić więcej towarów, czyli zwiększ)' się podaż.

Równowaga między podażą a popytem

Wysokość ceny jest ustalana na rynku. Wyznaczają ją producenci i konsumenci na takim poziomie, aby była najkorzystniejsza dla obu stron - by producenci jak najwięcej sprzedali, a jednocześnie konsumenci jak najwięcej kupili. Najlepiej to widać na wykresie porówmującym popyt i podaż.

Miejsce przecięcia się krzywych wyznacza cenę 4 zł i jest to cena narzucona przez rynek. Oznacza to, że w tej właśnie cenie zawarto najwięcej transakcji - sprzedano 40 paczek chipsów.