Strona0237

10. DRGANIA SAMOWZBUDNE

10.1. Podział i ogólna charakterystyka układów niezachowawczych

Autonomiczne układy niezachowawcze charakteryzują się tym_? że ich drganiom towarzyszą straty lub dopływ energii. Układy* w których w czasie drgań występują zawsze straty energii niekompensowane dopływem z zewnątrz, nazwano układami dyssypacyjnymi. Jeżeli w czasie drgań układu autonomicznego występuje dopływ energii z zewnątrz, powodujący narastanie drgań lub tylko kompensujący straty i podtrzymujący drgania okresowe, to taki układ nazywamy układem samowzbudnym, drgania zaś - drganiami samowzbudnymi.

W myśl innej definicji samowzbudnym układem drgającym nazwano urządzenie zdolne do wytwarzania drgań niezanikających i charakteryzujące się tym, że ma źródło energii, zawór regulujący dostęp energii do układu i sprzężenie zwrotne układu drgającego z zaworem.

Najbardziej charakterystyczną cechą układów samowzbudnych jest sposób pobierania energii. Pozwala on odróżnić autonomiczne układy samowzbudne od układów nieautonomicznych, do których dopływ energii zachodzi na skutek działania sił zewnętrznych jawnie zależnych od czasu. W układzie samowzbudnym w równaniu drgań czas nie występuje w sposób jawny, źródło energii jest stałe, nie zależy od czasu, a dopływ energii jest regulowany przez sam układ drgający (dlatego takie układy nazywamy samowzbudnymi).

Rozpatrując więc układ samowzbudny, można wyróżnić następujące elementy (rys. 10.1):

I    - stałe źródło energii,

II    — układ drgający,

III    - urządzenia regulujące dopływ energii do układu drgającego, tzw. re

gulator dopływu energii,

IV    - sprzężenie zwrotne między układem drgającym i urządzeniem regulu

jącym, za pomocą którego układ drgający kieruje dopływem energii. Elementy I i II mogą być liniowe, element III musi być nieliniowy.

Na skutek występowania sprzężenia zwrotnego zachodzi dwustronne wzajemne oddziaływanie między urządzeniem regulującym i układem drgającym, co pozwala układowi samowzbudnemu sterować własnym bilansem energetycz-