Sztuka gotycka

Sztuka gotycka

Gotyk jako styl w architekturze wyłonił się w XII w. z budownictwa romańskiego (pierwszy tuk łamany zastosowano już w końcu XI w.). Termin „gotycki" (od Gotów) wprowadzony został w XV w. przez humanistów włoskich (w XVI w. spopularyzował go m.in. Rafael) i podkreślać miał barbarzyński charakter kultury średniowiecznej. Styl ten upowszechnił się w XIII w., a w XIV i XV w. zdominował sztukę Europy na północ od Alp. Kolebką gotyku była Francja, skąd m.in. dzięki cystersom rozpowszechnił się na kraje germańskie i środkowoeuropejskie. W architekturze najważniejszą zmianą było zastosowanie łuku ostrego, pozwalające na dźwiganie ciężkich sklepień i, w konsekwencji, na wypruwanie w ścianach ogromnych okien, zdobionych witrażami. Katedry osiągnęły gigantyczne rozmiary (40 m wysokości). Kamienne budowle wczesnego gotyku zostały stopniowo wyparte przez gmachy wznoszone z cegły'. Sztuka gotycka rozwinęła się najpełniej w miastach. Zamiłowaniu sztuki romańskiej do symboli, egzotyki, świata monstrów gotyk przeciwstawił realistyczny obraz natury i człowieka, ogromną dbałość o szczegół.

prezbiterium

transept

Fasada i plan katedry w Chartres. Słowo katedra oznaczało krzesło (tron) biskupa, ustawione w apsydzie naprzeciw ołtarza i wiernych. Stąd przeniesiono je na kościół biskupa. W niektórych językach urobiono teimin od łacińskiego słowa c/omus, czyli dom [Boży] - po włosku duomo, po niemiecku Dom, po polsku tum. Kiedy w XI w. ustalił się porządek liturgiczny oraz skład kapituł katedralnych, utrwalił się także układ przestrzeni katedry' romańskiej (a za nią gotyckiej): na wschodzie - sanktuarium z ołtarzem, tu zasiadał biskup; dalej chór kanoników; na zachodzie - wierni.

Katedra w Moguncji rzeźby przedstawiające zbawionych i potępionych. Rzeźba gotycka wydaje się nam bardzo realistyczna -w figurach ludzkich podkreślona jest cielesność, twarze pełne mimiki, grymasu, wyrażają uczucia. Ale najczęściej nie chodziło o indywidualne uczucia konkretnych osób, lecz o wzorce, przedstawienia typowe: radości, smutku, gniewu, występku lub cnoty. Artyści gotyku byli ponadto rozmiłowani w karykaturze.

Portal katedry w Strasburgu. Fasada katedry' jest niezwykle bogata, w całości pokryta maswerkiem - charakterystycznym dla gotyku elementem dekoracyjnym. Architektura gotycka jest bardzo zróżnicowana regionalnie - katedra strasburska została wzniesiona w stylu dojrzałego gotyku francuskiego.

Copyright© by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o. o. Warszawa 2003