tekst6

ISO Krrycuof Poómatti

ci. Od typu poprzedniego różni go to. ie nic posioda on jakiegokolwiek własnego „centrum'’. Podróżuje także do miejsc takiego „centrum" pozbawionych.

Cohen zasadniczo zgadza się, że oba wymienione tu typy turysty opisuje dobrze krytyczna analiza Daniela Boorstina z wczesnych lat 60. Ani „zorientowanemu na rekreację", ani „szukającemu" odmiany nie przeszkadza sztuczny świat pseudo-wydarzeń i brak autentyzmu. Podlegają oni bowiem zasadom typowym dln masowej rozrywki. Nic są, jak chciałby tego Dean MncCannoIl, „ofiarami" przemysłu turystycznego, które szukajq „autentyzmu", nie dostają jedynie stworzony specjalnie dla nich spektakl.

Poszukiwacz doświadczeń (Expcriental Modę) jest trzecim i wyróżnionych typów. Cohen załiczo doń ludzi wyalienowanych zo społeczeństwa. takich, którzy nie czują się związani z jego „centrum", lecz nie wybierają buntu, ale drogę poszukiwania nowych sensów. Jego zdnniom len typ turysty odpowiada zasadniczo „turyście-wspólczesnomu pielgrzymowi i poszukiwaczowi autentyczności" MacCannella. Jodnnkżo poszukiwacza doświadczeń od pielgrzyma minią co najmniej dwa ważno olomenty. Pielgrzym podróżuje czasem do bardzo odległych „centrów", nlo są to „centra" Jego” re-ligii. Dzisiejszy turysta poszukujo zaś nowych doświadczeń w „centrach" innych, obcych religii czy kultur. Po drugie, w przeciwieństwie do pielgrzyma turysta zachowuje wohcc tego „innego centrum" dystans, nie wchodząc da jego communilan, w znaczuniu jakie nadaje temu terminowi Vic-lor Turner⁷*.

Czwarty typ tworzy turysta eksperymentujący (;Expcrienlal Modc). Odpowiadają mu niektórzy z tych, których we wcześniejszej typologii zaliczył Cohen do „dryfujących". Eksperymentatorzy nie są związani już z „centrum" duchowym własnego społeczeństwa. Poszukują nowego „centrum" metodą prób i błędów, eksperymentując w różnych kierunkach i sferach. Podroż jest dla nich tylko jedną z możliwych dróg poszukiwania utraconego sensu. Alternatywą dln podróży może być równie dobrze narkotyk, jak i mistycyzm. Oczywiście podróż, na przykład na Wschód, ułatwia korzystanie z tych innych sposobów odnalezienia „centrum". O ile poszukiwacz doświadczeń pragnie jedynie obserwować inność, ale nie podejmuje nawet próby życia tym „innym" życiem, o tyle turysta eksperymentujący

•rhoda w in auicutyrzne tycia, nlo nilfwicu pełno unngotowanie, taczaj próbuje i porównuje różne ołu?rait.ywy. i nail»leji|_f i« odkryje, ii któraś * nich okaże aią odpowiadać Jogo auto-Rninym jiotrwjtyioł I dążeniom. W tym aenaio turyota ekaperymontujący .po«uukujo mmi ula-Bie" J ea«olo nie juoi nawet świadnin ani cza go wlofcrłwlo arnika, ani ewoich „ruicaywlaŁyr.h" patnali I dąfya”.

Wttdlug Cohena ten tryb podróżowania jest charakterystyczny dln postnowo-czesnych, zdezorientowanych osobowości młodzieży Zachodu, która szuka siebie kolejno

" V. Turner. Tb m*r oal Om ftyrimk Gaal. ⁿ K Cohen. Ą 1'htnomtnałag, of TomrtM Espenatm. a. ISO.

mnnkujnc Ryinci w rolnictych wepótnotach. iiraalikkh kibuawh. indyjaklrh nirflmndi. od-Icuiydł wloaknch nn Pacyfiku cny hippłeeowakłch komunach'⁴.

W skrajnych przypadkach to poszukiwanie stoję się stylem życin, n _(lek«p«-rymentntorzy" przekształcają b5q w „wiecznych poszukiwaczy",

Ostatni typ tworzy turysta egzystoncjalny. Od dwóch poprzednich różni g<i to, że nlo szuka nowego „controm^ gdyż juz je znalazł. Odrzucił naturalno „controm" własnego społeczeństwa i świadomie wybrał inno. Jest „kónwortytą" w zflekttlnryzowanym znnezeniu. jakie tomu terminowi nadają Borgor i Luckmann⁷⁴. Turyści egzystencjalni odnaleźli sens życia W izraelskim kibucu, indyjskim aśramie ozy na atolu na Pacyfiku. Zdaniem Cohena, liczba osób, które odrzuciły rodzimo „contrum" i mają „centrum" „z wyboru" rośnio. Z reguły ci, którzy takie nowe „contrum" posiedli, żyją w dwóch światach: w „starym” mieszkają przor. większą cześć roku i pracują, „nowe" odwiedzają w okresie wakacyjnym, aby odzyskać utraconą energię. Ton typ podróżnika jest według Cohena fenomenologicznym odpowiednikiem „pielgrzyma" opisywanego przez Turnera. O ile jednak polski katolik, który udał Się do Lourdes czy indyjski muzułmanin, który pielgrzymuje do Mekki, żyją z dnia od domu, ola pozostają w rodzimym „centrum", o tyle turysta egzystencjalny

żyje „aa wygnaniu’. Nic plctgrzymujo on a jakichś peryferii swojej religii do jej centrum, lecz * chaosu w inny konmoa, z bcMcrtiu do autentycznego Istnienia"⁷*.

Pielgrzymki moją charakter nie tylko religijny. Spora część turystyki to pielgrzymki kulturowe, podróże do źródeł cywilizacji, do wielkich centrów dziedzictwa kulturowego czy współczesnej kultury. Wyprawy do Pomnika Lincolna czy Mauzoleum Lenina można uznać za pielgrzymki polityczne. Pielgrzymką są takie podróże, które obecnie nazywa się etnicznymi, choć sam Cohen nie używa jeszcze tego określenia. Wymienia tu między innymi podróże diaspory żydowskiej — o syjonistów w szczególności — do Izraela, Amerykanów włoskiego czy irlandzkiego pochodzenia do krajów swoich ojców... Odkrywanie „korzeni" w podróżach czarnych Amerykanów do Afryki budzi zrozumiałe zainteresowanie badaczy⁷⁶.

Autor typologii doświadczeń turystycznych stawia dwa pytania, które uważa za podstawowe. Jakie są szanse uczestniczenia przez turystę w poszczególnych typach doświadczenia oraz jakie przemysł turystyczny ma sposoby fałszowania tych doświadczeń? Najłatwiej być turystą zorientowanym na rekreację, a najtrudniej turystą egzystencjalnym. Problem autentyczno*-

⁷³ Tamie, i, 188.

¹⁴ PJ. Berger. P. Luckmann. Społeant iworunir retajwatoia. prał J. Niżnik, Warszawa 1883.

ⁿ Ł Cohen, A PhmomeooUty of TounU Esptrunm. s. 191.

¹⁶ N*p.: TC Humber. InUrcuIturol Adaplaimn: A Siranger Bul Sol Stnutgo, Jw:J V.H. Mil-bouoe. M K. Aaanlc. PO Nwomi, Tran*cultuial llralitift. tatęrdisaplinary Pmpntiaet on Owi - Culiuml Htlaltant, London 2000.