tpl
3

18 ___

Postacie leków roślinnych

Janina^ Kozłowska, Piotr Wójcik

Surowce

W lecznictwie, oprócz leków syntetycznych, znaczną rolę odgrywają prepar z surowców roślinnych, określane mianem leków naturalnych lub fitoprępa tów. Preparaty te w najprostszej formie stanowią znane od lat mieszanki ziół" pojedyncze surowce' (herbatki) do sporządzania naparów, odwarów i jhaći tów. Doskonalszą formą są granulaty, tabletki i kapsułki sporządzane? sproszkowanych lub zmikronizowanych surowców i ich mieszanin.,    |

W nowoczesnej technologii leku roślinnego dąży się jednak głównie! wyodrębnienia z surowców zielarskich aktywnego zespołu substancji:-Te rodzaju preparaty standaryzowane, pozbawione w znacznym stopniu subśtąi balastowych, stosuje się w formie wyciągów (gęstych i suchych) do sporząd nia granulatów, tabletek, kapsułek, past oraz płynnych postaci leku.

Wyciągi z surowców roślinnych są też produktem pośrednim do otrzyma nia zespołów czynnych (koncentratów) o dużej zawartości substancji i nych, jak i izolacji pojedynczych związków czynnych.

Surowiec wyjściowy, używany do przetwarzania, powinien spełniać ókrę ne normami lub farmakopeą wymagania zarówno w zakresie składu jakości wego, jak i ilościowego substancji czynnych oraz zawartości metali ciężkjpj pozostałości pestycydów i zanieczyszczeń mikrobiologicznych (p. str/4 Świeżo pozyskany surowiec zielarski stanowi materiał nietrwały — przerabiaj jest okresowo do niewielkiej stosunkowo grupy preparatów.    f

Podstawową metodą stabilizacji surowców roślinnych jest proces nia. W czasie tej ważnej operacji jednostkowej, w ściśle określonych _:waj ~ kach temperatury, przepływu i wilgotności powietrza, świeże rośliny;^ ok. 90 — 95% wody. Zahamowane zostają procesy enzymatyczne oraz ność części mikroorganizmów.

Specjalnych metod stabilizacji wymagają surowce zielarskie zawieraj substancje czynne o swoistej budowie chemicznej (np. estrowej, glikozydom Często podczas procesu suszenia, jak i w trakcie przechowywania dochod'

na

acznegu rn.uuuja.ouma z.awai lusui &uuoićuiuji uzyimycu, w auzej mierze w wyni-Renzymatycznego rozkładu. W tym przypadku do sporządzenia preparatów iłowa si? surowców po uprzedniej stabilizacji.

- jakość leczniczych surowców roślinnych w znacznym stopniu zależy od unków ich przechowywania. Warunki te powinny uwzględniać chemiczny _akter występujących w surowcu substancji czynnych, które podczas maga-_owania mogą ulegać procesom hydrolizy, utleniania, polimeryzacji lub fącemizacji. Należy je chronić przede wszystkim przed wchłanianiem wilgoci, Ł z powietrza i niekiedy destruktywnym działaniem 'światła. Zwiększonej ^Wilgotności na ogół towarzyszy większe skażenie mikrobiologiczne. Farmakopee oraz określone normy precyzują dopuszczalną zawartość wody w surowcach suchych.

Ważnym zagadnieniem są surowce olejkowe, które, ze względu na dużą lotność i łatwość utleniania występujących w nich składników, powinny być po prawidłowym wysuszeniu przechowywane w stanie nie rozdrobnionym,

.. w sxc/.ciiij wii opiuvu-.» tuu«.wiA, w iuSiUwj temperuiui z.ć i cju.iuiuo.nc j)xzcu ua-

słonecznieniem. Odpowiednie warunki przechowywania dotyczą również in-. • cych grup surowców roślinnych (np. garbnikowych, niektórych alkaloidowych flpri glikozydowych).

: j Monografie farmakopealne oraz normy precyzują wymagania, jakim powinny odpowiadać poszczególne surowce. Umożliwia to standaryzację (ujednolicenie) materiału roślinnego, co warunkuje należytą jakość otrzymanych z niego preparatów.

0 ' Ściślej sprecyzowane są wymagania w zakresie jakości surowców silnie działających, jednakże ich użycie do preparatów recepturowych oraz galeno-wych w aptekach jest coraz mniejsze. Wiąże się to z koniecznością ścisłej analitycznej standaryzacji, związanej ze specjalistyczną aparaturą analityczną. Na znaczeniu traci mianowanie biologiczne, jako mało precyzyjne.

18.2

Preparaty z roślin świeżych

Zasadniczymi cechami terapeutycznie przydatnego leku, uzyskanego z surowców świeżych, są odpowiednie substancje (zespół) czynne oraz odpowiednia jakość. W tym celu, przez odpowiednie zabiegi technologiczne oraz stosowanie inhibitorów, spowalnia się lub zatrzymuje działanie enzymów. Do preparatów objętych tą grupą zalicza się soki, soki stabilizowane, alkoholatury.

Ą:,.°j^ {Sueci) otrzymuje się ze świeżych roślin leczniczych, wykorzystując ich . jpelone części nadziemne, owoce oraz części podziemne, typu cebula, kłącza, otzenie, przez wyciśnięcie w prasie ich soku komórkowego.