!VIII

Wstęp

Historie filozofii. Istnieją rozmaite historie filozofii -monumentalne i skromne, rozbudowane i zwięzłe, stronnicze i bezstronne. Istnieją manichejskie historie filozofii - te dzielą filozofię na obszar błędu i obszar słuszności, a filozofów dzielą na swoich i obcych. Istnieją teleologicznc historie filozofii - te poszukują celu, ku któremu zmierza cała myśl filozoficzna. Istnieją deterministyczne historie filozofii - te tropią prawidłowości współwystępowania i następstwa poglądów filozoficznych oraz wskazują w samej filozofii i w jej otoczeniu czynniki, które mają decydować o treści, formie i społecznym odbiorze myśli filozoficznej. Istnieją też, rzecz jasna, przeciwieństwa tych sposobów przedstawiania dziejów filozofii - pluralistyczne historie filozofii znajdujące wszędzie pospołu słuszność i błąd lub w ogóle stroniące od ocen; historie filozofii przedstawiające ją jako nie-ukierunkow'any żywioł, którym powodują siły nieobliczalne - mody, nagłe przypływy i odpływy intelektualnych sympatii i antypatii, gwałtowne erupcje zbiorowego geniuszu, spadki napięcia myślowego.

A nade wszystko istnieją dwa podstawowe podejścia do dziejów filozofii: podejście kronikarza i podejście filozofa. Powstają więc historie filozofii - obojętne, którym pisane sposobem, deterministycznym, inde term i ni Stycznym, czy jeszcze innym - obserwatorów¹ filozofii i historie filozofii filozofów. Te pierwsze biorą sw^rój materiał -pojęcia, koncepcje, doktryny i wizje filozoficzne - za przedmiot opisów, uporządkowań i wyjaśnień. Te drugie idą dalej - a raczej, idą gdzie indziej - biorą bowiem swój materiał, czyli zagadnienia fi łozo-