0000008

OCENA STANU FIZYCZNEGO

Duża zależność między stanem lizycznym dziecka i czynnością układu nerwowego wymaga, aby każda próba oceny neurologicznej poprzedzona była przynajmniej orientacyjną oceną stanu fizycznego. Dotyczy to nie tylko ostrych spraw chorobowych, takich jak np. zakażenie układu nerwowego, lecz również spraw o charakterze przewlekłym. Dokładna ocena budowy ciała, ew. występowanie różnorodnych nieprawidłowości w obrębie głowy, rąk, stóp, skóry, naprowadzić może na szybkie ustalenie właściwego rozpoznania, np. zespołu Downa, bądź też innego wrodzonego uwarunkowanego genetycznie zespołu chorobowego. Uzyskane z takiej oceny wnioski oczywiście będą tym bogatsze, im większym zasobem informacji dotyczących współistnienia różnorodnych zmian chorobowych dysponuje badający.

OBSERWACJA ZACHOWANIA I ORIENTACYJNA OCENA POZIOMU ROZWOJU

Badanie neurologiczne, nawet najbardziej uproszczone, poprzedzone być musi zawsze okresem wstępnej obserwacji, które pozwoli na zorientowanie się w poziomie rozwoju, a także dostarczy informacji o zachowaniu się dziecka. W tej części badania obserwujemy dziecko jeszcze ubrane, zostawiając mu pełną swobodę. W ten sposób dokonujemy obserwacji jego spontanicznego zachowania, a także pozwalamy oswoić się z pomieszczeniem, w którym jest badane, i ze znajdującymi się tam osobami. Okres ten wykorzystać można na uzupełnienie wywiadu, do którego rozszerzenia inspirować nas mogą jakieś szczególne objawy stwierdzane u dziecka, jak np. występowanie ruchów mimowolnych, zaburzeń napadowych itp. Następnie staramy zorientować się w poziomie jego rozwoju psychoruchowego. Dla sprawniejszej oceny i umknięcia większych luk obserwacji posłużyć się możemy zapożyczonym z testów psychologicznych (np. z testu Denver) podziałem czynności dziecka na cztery sfery rozwojowe: lokomocję i kontrolę postawy, koordynację wzro-kowo-ruchową, mowę oraz sferę indywidualno-społeczną. Jako punkt odniesienia wykorzystać możemy różnego rodzaju tabele zawierające normy rozwoju psychoruchowego (tab. 1). Badający musi mieć do dyspozycji kilka zabawek, takich jak

naiwne plastykowe kółko o średnicy 8—10 cm, klocki, grzechotka, piłeczka, wiaderko. Oczywiście tak dokonana ocena będzie miała charakter wstępny i nie zastąpi badania przeprowadzonego przez psychologa za pomocą testu psycholo-logicznego bądź też testu służącego lekarzowi do oceny rozwoju psychoruchowego. Tę ostatnią rolę spełni cytowany powyżej test psychoruchowego rozwoju dziecka — test Denver.

Po orientacyjnej ocenie poziomu rozwoju psychoruchowego i ustaleniu, czy rozwój dziecka odpowiada normie wiekowej, czy też jest opóźniony i w zakresie jakich sfer rozwojowych, przechodzimy do właściwego badania neurologicznego. Dotychczasowa obserwacja pozwoliła na stwierdzenie ew. opóźnień i zaburzeń rozwoju, badanie neurologiczne powinno natomiast ujawnić, jakie są tego przyczyny i mechanizmy.

BADANIE GŁOWY

Przeciętna waga mózgu noworodka wynosi ok. 330 g i zostaje podwojona już w ciągu pierwszego półrocza życia. Mózg 9-miesięcznego niemowlęcia ma wymiary odpowiadające połowie mózgu dorosłego, a w wieku 2 lat ²/s mózgu dorosłego. Intensywny wzrost mózgu powoduje szybkie wzrastanie głowy. Jest to możliwe dzięki temu, że w tym okresie życia poszczególne kości czaszki łączą jeszcze nie zrośnięte szwy i ciemiączka. Stąd prawidłowy wzrost głowy stanowi ważny wskaźnik przy ocenie neurologicznej dziecka.

Powszechnie stosowanym pomiarem oceniającym wielkość głowy jest jej obwód tzw. horyzontalny. Uzyskujemy go przeprowadzając taśmę do pomiarów z przodu na wysokości łuków brwiowych i z tyłu na wysokości guzowatości potylicznej. Wyniki uzyskane z pomiaru porównujemy z danymi dotyczącymi tej cechy, przy czym najlepiej jest posłużyć się tablicami bądź wykresami uwzględniającymi także odchylenia od wartości przeciętnej (średniej arytmetycznej lub innej miary tendencji centralnej — ryc. 1 i 2).

Przy ocenie obwodu głowy uwzględnić należy również ciężar, wysokość ciała oraz obwód klatki piersiowej, pamiętając, ze do końca 2 miesiąca życia obwód głowy jest większy niż klatki piersiowej, zaś po 2 miesiącu proporcje te zmieniają się. Uwzględniając międzyosobnicze zróżnicowanie wielkości głowy pamiętać należy, że nie powinna ona przekraczać pewnych wartości granicznych. Wartościami tymi są dolna i gór-

19