0000009

MIĘSNIE

Mięśnie ludzkie są dwóch rodzajów: mięśnie gładkie, znajdujące się w narządach wewnętrznych (np. mięśnie żołądka, jelit itd.), nie podlegają naszej woli, i mięśnie prążkowane (np. mięśnie kończyn, tułowia), podległe naszej woli. Ruchy ciała związane są ze sprawnością mięśni, która zależy od ich rozwoju (ich długości, grubości) oraz od unerwienia. Oba te czynniki z wiekiem osiągają coraz wyższą doskonałość. Poszczególne mięśnie składają się z określonej liczby włókien mięśniowych. Na ogół liczba włókien mięsnych w organizmie ludzkim nie zwiększa się po urodzeniu, wzrasta tylko ich długość i grubość. Na przykład wg McColluma liczba włókien w mięśniu najdłuższym uda wzrasta tylko o 1/10, gdy grubość (średnica) 8-krotnie. W pierwszych latach życia (do 4—5 roku) rozwój mięśni jest słaby, później coraz szybszy. Gdy masa mięśniowa wzrasta w ciągu pierwszych 8 lat o 4%, to w okresie wieku szkolnego do wieku dojrzewania o 5°/o, a w ciągu 2—3 lat okresu dojrzewania — o 12%.

Waga masy mięśniowej wynosi w stosunku do wagi całego ciała

U noworodka ...    23,3%> w    15 r.    życia ....    32,6%

w 8 r. życia ....    27,2% w    18 r.    życia ....    44,2%

Jednocześnie wzrasta sprawność unerwienia mięśni i kontrola mózgu. Proces ten łatwo zauważyć obserwując rozwój ruchów od niezdarnych pierwotnie ruchów niemowlęcia stopniowo aż do harmonijnych ruchów w okresie dojrzałości.

Rozwój poszczególnych grup mięśniowych nie jest jednakowy. Najszybciej rozwijają się    mięśnie o    dużej    masie, później    drobne

mięśnie. Na ogół narasta    też doskonałość    mięśni w kierunku od

głowy do kończyn. Np. niemowlę najwcześniej umie podnosić główkę (mięśnie karku), potem siada (mięśnie tułowia), potem stoi i chodzi (mięśnie kończyn). Mimika twarzy (ruchy drobnych mięśni twarzy) wcześniej się zaznacza niż ruchy chwytne palców ręki (drobne mięśnie dłoni). Dziecko, które uczy się stać i chodzić, musi skoordynować pracę wielu grup mięśniowych przez odpowiednie wyzyskanie ich napięcia, zarówno mięśni wyprost-

nych jak i zginaczy, i w ten sposób utrzymać równowagę i przeciwdziałać sile ciężkości. Niemowlę źle to jeszcze robi i gdy zaczyna chodzić, szeroko rozstawia nóżki, zgina je w kolanach, staje na zewnętrznym brzegu stopy, rączki wysuwa na boki i pół idzie, pół biegnie pochylając się do przodu. W ten sposób próbuje dać jak najszerszą podstawę dla swego punktu ciężkości. Z czasem udoskonala swoje ruchy i przybiera właściwą postawę. Jeżeli jednak pewne mięśnie, powiedzmy mięśnie brzucha, są zbyt słabe i dziecko chodzi z wypiętym naprzód brzuszkiem, zmieniają się warunki utrzymania równowagi i dla jej wyrównania cofnięta zostaje do tyłu klatka piersiowa przez większe wygięcie kręgosłupa. To wygięcie z kolei próbuje dziecko wyrównać przez pochylenie szyi do przodu.

Powstaje wtedy wyraźnie zła postawa. Zła czy dobra postawa jest jednak wyrazem nie tylko słabego rozwoju mięśni. Zależy ona od szeregu różnych czynników. siły mięśni i kośćca, związanej z ogólnym złym lub dobrym stanem zdrowia; unerwienia mię- _Ryc, _{8 D}obra i Aa postawa, śni i kontroli mózgu; wreszcie od

pewnego okresu rozwoju organizmu. Zła postawa występuje więc i wtedy, kiedy dziecko jest niedożywione, pozbawione słońca, powietrza i przestrzeni dla ruchu i gdy jest zmęczone fizycznie lub umysłowo, gdy jest nerwowo wyczerpane lub gdy pewne wrodzone lub nabyte kalectwa uniemożliwiają mu właściwą postawę (krótsza nóżka, skrzywienie kręgosłupa, choroby kręgów itp.).

Zla postawa jako wyraz stanu zdrowia jest właściwym wskaźnikiem oceny zdrowia dziecka. Częstość występowania złej postawy (p. ryc. 8), którą próbujemy ująć w pewne stopnie ciężkości, jest zależna od okresów rozwojowych. Spotykamy ją najczęściej w okresach szybkiego wzrostu kośćca, za którym nie nadąża roz-

17

Rozwój fizyczny dziecka — i