0000017

Ryc. 18. Proteza uda z pasem śląskim.

Ryc. 18. Proteza uda z pasem śląskim.

ta oraz wykorzystania zachowanych mięśni dla jego funkcji ruchowych. Ukształtowanie takie możliwe jest tylko w leju sztywnym, wykonanym z laminatu żywicowego na odlewie gipsowym lub- z drewna topolowego indywidualnie drążonego i dopasowanego.

Podstawą stabilności i wygody kikuta w leju jest zachowanie odpowiedniego wymiaru wewnętrznego w płaszczyźnie strzałkowej oraz płaszczyźnie czołowej leja na wysokości guza kulszowego. Pierwszy z tych wymiarów musi odpowiadać odległości guza kulszowego od przedniej powierzchni ścięgien przywodzicieli uda. Drugi wymiar powinien odpowiadać odległości krocza od zewnętrznej powierzchni kości udowej w okolicy podkrętarzowej. Guz kulszo-wy powinien spoczywać na półeczce siedzeniowej, ukształtowanej w przyśrodkowym odcinku krawędzi tylnej leja. Powierzchnia półeczki powinna być wypoziomowana zarówno w wymiarze przednio-tylnym, jak i poprzecznym. Przeciwległa półeczce część ściany przedniej, odpowiadająca topograficznie trójkątowi Scarpy, wpuklona jest do światła leja. Wywie-

Ryc. 19. Przekrój kikuta uda 5 cm poniżej guza kulszowego (wg Fajala): a — kikut bez protezy,- b — kikut w leju protezy; 1 — loża dla mięśnia czworogłowego uda, 2 — loża dla mięśnia pośladkowego wielkiego.

rając ucisk na przednio-przyśrodkową powierzchnię kikuta, stabilizuje on guz kulszowy na półeczce siedzeniowej. W przednio-przysrodkowym narożniku górnych krawędzi leja uwzględniony jest kanał dla ścięgna mięśnia przywodziciela długiego, a na wysokości środkowego odcinka krawędzi górnej bocznej ścianki leja — zagłębienie odpowiadające krę-tarzowi wielkiemu uda.

Mięsień pośladkowy średni oraz mięsień prosty uda muszą mieć swobodę napinania się i dlatego w ścianie tylnej oraz ścianie przedniej tworzymy odpowiadające im zagłębienia (ryc. 19).

W podparciu masy ciała, obok półeczki siedzeniowej, uczestniczą również ścianki i dno leja. Zasada pełnego kontaktu jest najkorzystniejszym ze wszystkich stosowanych sposobów dopasowania leja. Osiągamy w ten sposób rozłożenie obciążenia kikuta na dużej powierzchni leja, co wpływa na wygodę, stabilizację kikuta oraz zapobiega tworzeniu się obrzęków.

Stabilizacja miednicy podczas obciążania protezy

Jednonożne podparcie masy ciała wymaga czynnego ustabilizowania goleni i uda nad podpierającą je stopą. Stabilizacja nie podpartej po przeciwnej stronie miednicy wymaga napięcia mięśni odwodzicieli uda, które w tych warunkach odwodzą miednicę w stosunku do ustabilizowanego uda i tym samym utrzymują ją w położeniu poziomym. Zjawisko to występuje także podczas normalnego chodu, gdy jedna z kończyn tracąc kontakt z podłożem przechodzi w fazę wymachu.

Dla uzyskania podobnego mechanizmu stabilizacji miednicy w przypadku amputacji w obrębie uda konieczne jest dobre ustabilizowanie kikuta w leju protezy. Ścianka boczna leja, ustawiona skośnie od góry i boku ku dołowi i przyśrodkowi, stwarza oparcie dla przebiegającej dość powierzchownie kości udowej kikuta, nadając mu ustawienie przywiedzione, jak to ma miejsce w warunkach normalnych. Stwarza to warunki do stabilizacji miednicy, której zasadę przedstawia ryc. 20. W przypadku prawidłowo ustawionej protezy linia łącząca środek pięty i środek osi stawu kolanowego protezy (A—Ai) przechodzi także przez guz kulszowy, w punkcie a. Powstaje dźwignia dwuramienna, której krótsze ramię (b) tworzy odległość linii działania środka ciężkości ciała (G) od linii obciążania kończyny przechodzącej przez punkt a. Ramię dłuższe dźwigni (c) określone jest odległością linii obciążania kończyny do linii pionowej przechodzącej przez krętarz duży, w miejscu przyczepu mięśni odwodzicieli uda. Na ramię krótsze dźwigni działa siła ciężkości masy ciała (G), na ramię dłuższe — siła mięśni odwodzicieli uda (M). Równanie dźwigni możemy zatem wyrazić:

GXb=MXc

3* 35