0000022

Przy niepokoju lub oziębieniu dziecka niekiedy występuje grubofaliste drżenie kończyn.

Między 2 a 6 miesiącem życia symetria ruchów zostaje zmodyfikowana przez ujawniający się wpływ odruchu fonicznego szyjnego asymetrycznego. W miarę wzrastania niemowlęcia uogólnione początkowo ruchy zmieniają swój charakter. Pojawiają się ruchy obejmujące już tylko pojedyncze kończyny, jakkolwiek w stanach większego pobudzenia emocjonalnego (śmiech, plącz) reakcja ruchowa uogólnia się na całe ciało.

Jako jedna z pierwszych czynności ruchowych o charakterze dowolnym rozwija się chwytanie (3 miesiąc życia). Wyprzedza ono w swoim rozwoju czynności lokomocyjne. Taka kolejność rozwoju funkcji ruchowych (poprzedzona funkcjonowaniem analizatora wzrokowego i słuchowego) dała podstawy teorii tzw. głowowo-ogonowego (cefalokaudalnego) kierunku rozwoju w ontogenezie. Chwytanie w^r początkowym swoim stadium odbywa się na zasadzie ruchów głównie stawu ramiennego, sam zaś chwyt jest jeszcze słabo wyrażony. Dopiero nieco później (5—6 miesiąc życia) dziecko uczy się chwytać używając do tego palców, jednak początkowo z wyłączeniem kciuka. Ruchy chwytania są niezgrabne, z cechami jakby dysmetrii. Między 7—8 miesiącem życia zaczyna się ono posługiwać także kciukiem na zasadzie wykonywania nim ruchów przywodzenia i odwodzenia. Począwszy od 9 miesiąca życia kciuk przeciwstawia się przy chwytaniu pozostałym palcom (tzw. chwyt pęsetowy). W tym też okresie przejawiać się zaczyna przewaga używania jednej ręki (do tego czasu chwytanie jest oburęczne). Pierwszą czynnością z zakresu kontroli postawy jest unoszenie głowy z podłoża oraz obracanie się z pozycji na plecach do pozycji na brzuchu (ok. 7—8 miesiąca życia), co umożliwia w dalszej kolejności naukę pełzania oraz przejście do pozycji lokciowo-ko-lanowej. Ta czworonożna pozycja stanowi ważny okres w rozwoju ruchowym dziecka. Pierwsze próby wstawania dziecka oraz samodzielnego siadania odbywają się z tej właśnie pozycji.

Pod koniec pierwszego roku życia okres czworonożności ustępuje miejsca okresowi dwunożności. Dziecko zaczyna stać i chodzić, osiągając umiejętność samodzielnego chodzenia między 11 a 15 miesiącem życia. Początkowy okres chodu stanowi formę pośrednią między chodem a biegiem. Wysoko umieszczony punkt ciężkości ciała dziecka utrudnia utrzymanie równowagi. Stąd nadmiernie szerokie rozstawienie nóg, tzw. chód marynarza.

Maio sprawne w okresie początkowym funkcje lokomocyj-ne doskonalą się w ciągu 2 i 3 roku życia, pozwala jąc dziecku na stopniowe opanowanie umiejętności chodzenia do tylu (między 13 a 22 miesiącem życia), skoku (koniec 2 roku życia), stania na jednej nodze (ok. 3 roku życia). Również stopniowo doskonalą się mało precyzyjne ruchy rąk, umożliwiając posługiwanie się nimi w coraz bardziej złożonych czynnościach, takich jak np. ubieranie się, rysowanie. Bogate początkowo współruchy, powodujące angażowanie do każdej czynności całego ciała, stają się coraz mniej intensywne, a cały wzorzec czynności ruchowych staje się coraz bardziej harmonijny.

Ruchy dziecka najlepiej badać obserwując, w jaki sposób próbuje ono chwytać różne przedmioty, jak bawi się zabawkami. Pozwala to na całościową ocenę poziomu wzorca ruchowego, jak również na wychwycenie występowania ew. ruchów mimowolnych.

Zmiany mogą dotyczyć ogólnej sprawności ruchowej lub leż polegać na niezależnych od woli dziecka, nieprawidłowych ruchach pojawiających się bądź w spoczynku, bądź przy ruchach celowych. Występować mogą one jako objaw izolowany, łączyć się ze sobą lub też z innymi objawami. Do najczęściej spotykanych należą:

Mioklonie: szybkie, nierytmiczne skurcze pojedynczych mięśni lub grup mięśniowych, nierzadko nasilające się pod wpływem ruchów dowolnych i stanów pobudzenia. Dotyczyć mogą mięśni tułowia, kończyn, twarzy.

Drżenie zamiarowe: nierytmiczne, o dużej amplitudzie drżenia pojawiające się w czasie ruchów dowolnych, obejmujące zazwyczaj kończyny, głowę, niekiedy również tułów.

Drżenie spoczynkowe: zazwyczaj szybsze i bardziej rytmiczne niż drżenie zamiarowe, występuje w warunkach całkowitego spokoju.

Ruchy pląsawicze: szybkie, gwałtowne kurcze całych grup mięśniowych lub pojedynczych mięśni nakładające się na dowolne czynności ruchowe. Powodują zaburzenie koordynacji ruchów, a niekiedy trudności w utrzymaniu właściwej postawy. Nasilają się podczas stanów emocji. Nierzadko współistnieją z ruchami atetotycznymi.

Ruchy atełotyczne: powolne, „robaczkowe" ruchy dystal-

47