0000047

stka (wyproście) ok. 35°. Siła ta maleje zarówno przy dalszym prostowaniu, jak i zginaniu nadgarstku.

Zakres zgięcia grzbietowego (wyprostu) w stawie nadgarstkowym wynosi ok. 70°, natomiast zakres zgięcia dłoniowego 80°. W stronę łokciową ręka odchyla się o 30°, natomiast w stronę promieniową o 5 — 10°. Uwarunkowane jest to skośną linią przebiegu osi stawu promieniowo-nadgarstkowego. Ruchy boczne ograniczone są o połowę w położeniu zgięcia grzbietowego i dłoniowego ręki. Ulnaryzacja ręki (odwiedzenie łokciowe) zwiększa się przy supinacji przedramienia.

W zginaniu stawu nadgarskowego biorą udział: m. zginacz promieniowy nadgarstka, m. zginacz łokciowy nadgarstka oraz m. dłoniowy długi. Dodatkowymi zginaczami są: m. zginacz długi kciuka, m. zginacz powierzchowny palców, m. zginacz głęboki palców oraz m. odwodziciel kciuka długi. W prostowaniu nadgarstka uczestniczą: m. prostownik promieniowy długi nadgarstka, m. prostownik promieniowy krótki nadgarstka, m. prostownik łokciowy nadgarstka. Aktywnym prostownikiem pomocniczym nadgarstka jest również m. prostownik długi palców. Ruch odchylenia promieniowego nadgarstka wiąże się z aktywnością m. długiego odwodziciela kciuka, m. prostownika krótkiego kciuka, m. prostownika nadgarstka promieniowego długiego i krótkiego, m. prostownika długiego kciuka i m. zginacza promieniowego nadgarstka Odchylenie łokciowe nadgarstka natomiast z aktywnością m. prostownika i zginacza łokciowego nadgarstka.

Budowa kostna ręki jest oparta na dwóch układach łuków, zwróconych wypukłością w stronę grzbietową. Układ łuków podłużnych (chwytnych), utworzonych przez poszczególne kości śródręcza i paliczki, ułatwia adaptację lekko wklęsłej powierzchni dłoniowej ręki do chwytanego przedmiotu (ryc. 54). Układ łuków poprzecznych o zmiennym promieniu krzywizny uwydatnia się przy opozycji kciuka. Linia łącząca głowy śródręcza uwypukla się wtedy ku stronie grzbietowej, tworząc jakby podstawę wycinka stożka ( ryc. 55). Luk poprzeczny śródręcza utworzony przez głowy tych kości zezwala na zbieżność palców przy ich zgina-

Ryc. 54. Luk podłużny układu kostnego ręki. Ryc. 55. Układ łuków poprzecznych szkieletu ręki.

Ryc. 56. Anatomiczny środek ręki.

Kyc. 57. Ustawienie trzymanego narzędzia w osi przedramienia ułatwia efektywne wykorzystanie ruchu pronacji i supinacji dla wykonania konkretnej czynności.

niu w stawach śródręczno-paliczkowych. Uwzględnienie tego w ortotyce pozwala uniknąć niezgodności fizjologicznej, kształtu np. łuski czy orle-zy, z funkcją ręki.

Przy lekko ugiętych i rozstawionych palcach na powierzchni dłoniowej ręki możemy zauważyć miseczkowate zagłębienie między kłębem, kłębikiem oraz wzgórkami palców. Odpowiada ono położeniu głowy trzeciej kości śródręcza i stanowi środek okręgu przechodzącego przez paliczki paznokciowe palców II — V, staw promieniowo-nadgarstkowy oraz staw międzypaliczkowy odwiedzionego kciuka. Taki układ ręki sprzyja chwytowi sferycznemu, warunkując pełne przyleganie śródręcza i paliczków do powierzchni trzymanego w ręce przedmiotu kulistego (ryc. 56).

Patrząc na rękę od strony grzbietowej przy zgiętych palcach, możemy stwierdzić, że linia głów kości śródręcza ma przebieg skośny. Przy dużej swobodzie odchylenia ręki w kierunku łokciowym, wynikającej również ze skośnego przebiegu linii stawu promieniowo-nadgarstkowego w stosunku do osi przedramienia, pozwala to na ustawienie trzymanego w ręku przedmiotu w przedłużeniu tej osi. W ten sposób posługujemy się np. śrubokrętem albo młotkiem (ryc. 57).

Niezmiernie ważnym elementem funkcjonalnym ręki jest kciuk. Jego kość śródręcza połączona jest stawem z kością wielokątną nadgarstka, stanowiącą promieniowe ograniczenie kanału nadgarstka. Jest to kość siodełkowato wklęsła w swej osi długiej, wypukła natomiast w osi krótkiej. Odpowiadający temu kształt siodełkowaty posiada też powierzchnia stawowa podstawy pierwszej kości śródręcza. Taka budowa stawu umożliwia opozycję kciuka, czyli zwracanie jego powierzchni dłoniowej w kierunku powierzchni dłoniowych pozostałych palców.

95