0000056

Hyc. 72. Modularny staw łokciowy ZSO AM: u — linka sterująca, b — część ramienna ■mechanizmu z wycinkiem koła zębatego, c — część przedramienia mechanizmu z urządzeniem ryglującym, d — mikrowyłącznik do ręki elektrycznej.

Zarówno stosowanie, jak i wykonawstwo różnych typów stawu łokciowego do protez ramienia nie jest korzystne z ekonomicznego punktu widzenia. W Zakładach Sprzętu Ortopedycznego AM w Poznaniu opracowano modularny staw łokciowy, łączący cechy rozwiązań opisanych wyżej. Składa się on z elementów konstrukcyjnych, łączonych w całość w kilku wariantach, zależnie od przeznaczenia (ryc. 72). Z elementów składowych można zbudować staw łokciowy, sterowany jedną linką na nieco innej zasadzie niż opisany poprzednio. Łokieć ten można zastosować do protez z ręką bierną kosmetyczną, do protez z ręką czynnie otwieraną (przy zmianie systemu kontroli i rygla) oraz do protez z ręką elektryczną (po wmontowaniu krytego mikrowyłącznika).

Wspomnieć również należy o protezowych łokciach zasilanych energią sprężonego C0₂ lub energią elektryczną, posiadających zdolność od 0,5 do 1,5 kg udźwigu na ramieniu 30 cm, przy obrocie 135° w ciągu ok. 2 sekund. Ze względu na znaczny jeszcze koszt tych elementów nie są one powszechnie dostępne. Za bezwzględne wskazanie do ich zastosowania należy uznać jedynie obustronną całkowitą amputację kończyn górnych na poziomie stawu barkowego, gdzie brak jest możliwości efektywnego zastosowania jakichkolwiek innych rozwiązań.

Lej kikutowy protezy

Lej kikutowy protezy jest miejscem kontaktu i przenoszenia sił między kikutem a protezą. W pewnych przypadkach szczególnych może on również stwarzać warunki do zawieszenia protezy, np. kikuty po odjęciu kończyny w stawie nadgarstkowym czy łokciowym.

Sposób dopasowania leja dyktowany jest warunkami anatomicznymi oraz czynnościowymi kikuta.

Specyficzną cechą kikuta przedramienia jest ruch obrotowy (pronacja i supinacja), posiadający duże znaczenie dla wykonywania wielu czynności codziennych i zawodowych. Jest to ruch tym bardziej cenny, że mechaniczny element chwytny protezy posiada tylko jeden stopień swobody ruchu (ręka posiada ponad 15 stopni swobody ruchów). Jak już wspomniano poprzednio, ruch obrotowy kikuta przedramienia zachowany jest w zakresie uzależnionym od poziomu amputacji. Praktycznie już przy amputacji w połowie długości przedramienia ruch ten zredukowany jest prawie zupełnie. W związku z tym lej protezy dla długiego przedramienia, dysponującego ruchem obrotowym, nie powinien go ograniczać ani hamować. Dlatego też nie stosujemy tu lejów obejmujących cały kikut aż do stawu łokciowego, ani też szyn bocznych z przegubami stawu łokciowego. Wykonujemy krótkie leje, obejmujące obwodowy odcinek kikuta, lub też szeroko wycięte na powierzchni dłoniowej przedramienia oraz elastyczne taśmy zawieszenia leja, połączone z tylną nakładką ramieniową (ryc. 73). Leje i zawieszenia lego typu stosujemy nawet w protezach roboczych, przeznaczonych do cięższej pracy, i sprawdziliśmy wielokrotnie ich praktyczną przydatność.

Możemy spotkać również inne rozwiązanie konstrukcyjne protezy przedramienia z czynnym ruchem pronacji i supinacji. Polega ono na zastosowaniu wewnętrznego lejka obrotowego, umieszczonego w nieruchomym leju przedramienia, zaopatrzonym w szyny boczne. Ruchy obrotowe kikuta są przenoszone przez lejek wewnętrzny na rękę protezową lub hak (ryc. 74).

Średniej długości kikuty przedramienia możemy zaopatrywać w dobrze dopasowany lej z laminatu żywicowego, obejmujący nasadę dalszą kości ramiennej. Dzięki domodelowaniu krawędzi w okolicy kłykci oraz wyrostka łokciow*ego dobre zawieszenie pozwala unieść za pomocą protezy ciężar do 5 kg. Wycięcie na powierzchni dłoniowej przedramienia powinno odsłonić przyczep ścięgna mięśnia dwugłowego. Jest to nieodzowny warunek możliwości zgięcia przedramienia w stawie łokciowym. Koncepcja budowy tego leja i wyeliminowania niewygodnych szyn bocznych z przegubami stawu łokciowego powstała w warsztatach uniwersyteckiej kliniki ortopedycznej w Munster, stąd też potoczna nazwa typu dopasowania leja (ryc. 75). Ten typ leja stosuje się również w protezach biernych, kosmetycznych oraz protezach z ręką bioelektryczną, a więc tam

8 Zaopatrzenie ortopedyczne 113