009 3

Waga. Przy wielu doświadczeniach można odważać substancje za pomocą wagi do listów, która ma dobrą dokładność do jednego grama. Wagę do naszych celów można także łatwo wykonać samemu (rys. 3a).

Źródła zaopatrzenia. Najpotrzebniejsze materiały znajdziemy w gospodarstwie domowym: chemikalia można nabywać w drogeriach i aptekach.

2. Źródła ciepła i ogrzewanie

Jako źródła ciepła chemik najczęściej używa palnika gazowego zwanego palnikiem Runsena. Nam w zupełności wystarczy płomień świecy lub palnik spirytusowy dostarczany w zestawach „Małego Chemika" (rys. 3c). Taki palnik możemy zrobić również sami. Potrzebujemy do tego małego słoika z zakrętką, na przykład po odżywce dla dzieci, o wysokości 8-9 cm i średnicy 6 cm. Pośrodku zakrętki wiercimy lub przebijamy gwoździem otwór o średnicy około 4 mm. Przez otwór przeciągamy knot o długości 12 cm. Dwie trzecie objętości słoika napełniamy spirytusem. Jeżeli użyjemy małego lejka, nie rozlejemy przy tym spiry tusu. Należy zwrócić uwagę na to. by dłuższy koniec knota był zanużony w cieczy. Teraz palnik jest gotowy do użycia. Wielkość płomienia, który powinien mieć wysokość 2-3 cm, regulujemy przez długość wystającej na zewnątrz części knota. Do gaszenia palnika używamy zakrętki od butelki, którą przykrywamy płomień. Po zgaszeniu knot powinien pozostać przykryty, gdyż zapobiega to odparowaniu spirytusu (rys. 3b). Dobrym źródłem ciepła w eksperymentach chemicznych jest palnik na gaz z butli (butan), podobny do małej gazowej kuchenki turystycznej. Używając takiego palnika przestrzegaj ściśle instrukcji obsługi.

Na co trzeba uważać przy ogrzewaniu'/

Topienie ciał stałych, szybkie rozpuszczanie oraz przeprowadzanie wielu procesów chemicznych wymaga podwyższonej temperatury. Większe ilości wody można podgrzewać w garnku na kuchni do gotowania. Najczęściej jednak będziemy ogrzewać małe ilości cieczy w probówkach. Probówkę napełniamy do wysokości co najwyżej około 3 cm i trzymając ją w uchwycie (z drutu lub drewna), poruszamy nieco ponad płomieniem. Trzeba przy tym uważać, by otwór probów kinie był zw rócony w kierunku czyjej ko lw iek twarzy. Dlaczego?

3. D/iesięć złotych reguł młodego chemika

Wszystkie doświadczenia można wykonać zupełnie bezpiecznie, jeżeli będzie się dokładnie przestrzegać instrukcji, receptur i wskazówek. Nie będziemy używać trucizn ani substancji wybuchowych. Pomimo tego należy przestrzegać dziesięciu następujących reguł:

1.    Przed eksperymentem przeczytaj cały opis!

2.    Trzymaj się ściśle podanych ilości substancji oraz kolejności poszczególnych manipulacji i czynności.

3.    Gospodaruj oszczędnie chemikaliami!

4.    Próbuj substancje językiem tylko wtedy, gdy jest to wyraźnie wspomniane w' opisie. Nie kosztuj substancji nieznanych!

5.    Nie napełniaj palnika spirytusowego, jeżeli knot jeszcze się żarzy ani wtedy, gdy w pobliżu pali się jakiś inny płomień! Butelkę ze spirytusem zamykaj zaraz po użyciu.

6.    Używaj palnika na gaz z butli dokładnie według instrukcji.

7.    Nie jedz i nie pij, dopóki zajmujesz się eksperymentowaniem.

8.    Umyj ręce po zakończeniu pracy oraz za każdym razem, gdy pochlapiesz je chemikaliami.

9.    Myj szkło bezpośrednio po zakończeniu doświadczenia - najczęściej wystarcza do tego gorąca woda z dodatkiem środka do mycia naczyń. Brunatne plamy po doświadczeniach z nadmanganianem potasu można usunąć za pomocą utrwalacza fotograficznego (czyli tiosiarczanu sodowego). Tłuszcze i oleje z reguły rozpuszczają się w spiry tusie.

10.    Nic przechowuj chemikaliów w naczyniach przeznaczonych dla artykułów spożywczych. Pamiętaj o tym, by naczynia z chemikaliami były zawsze opatrzone nazwą zawartości. Chemikalia i produkty naszych doświadczeń, np. kryształy, me mogą być dostępne dla małych dzieci.

2 Obcina całkiem prouA 17