01011062

122 6. Inwestycje i ich rola »' kształtowaniu koniunktury

inwestycje w gospodarce wyższe są od oszczędności.

Interpretując tę sytuację za pomocą omówionej już ryc. 6.2, kreację pieniądza bankowego upatrywać będziemy w przypadkach, w których stopa procentowa kształtuje się poniżej punktu r_r Pojawi się wówczas niedobór kapitału. Pamiętajmy jednak, iż ryc. 6.2 jest poważnym uproszczeniem skomplikowanego tworu o nazwie rynek kapitałowy. Zjawisko kreacji pieniądza jest jedną z przyczyn tego skomplikowania.

Dowiedzieliśmy się powyżej, że globalne rozmiary inwestycji w znacznym stopniu zależą od relacji między parametrami p oraz m w formule (6.2). Przyjrzyjmy się teraz nieco dokładniej tej zależności.

Z pewnego punktu widzenia wyróżnić można trzy rodzaje inwestycji:

Inwestycje odtworzeniowe podejmowane są (jak wskazuje nazwa i jak wiemy z uwag powyżej zamieszczonych), po to, by dysponowane moce wytwórcze nie spadły poniżej osiągniętego już poziomu. Jeśli firma chce u-trzymać przynajmniej aktualny poziom działalności, musi tego rodzaju inwestycje podejmować. W niewielkim zatem stopniu zależą one od spodziewanych zysków i od wysokości stopy procentowej.

Drugi rodzaj nazywać będziemy inwestycjami zależnymi od rozmiarów dochodu. Przy innych warunkach nie zmienionych stanowią one stały odsetek produktu. Co znaczy przy innych warunkach nie zmienionych? Gdyby aktualna i przewidywana zyskowność były stale takie same oraz gdyby aktualna i przewidywana stopa procentowa były również stale takie same, stanowiłyby one stale ten sam odsetek PKB, zależąc jedynie od jego bezwzględnych rozmiarów. Dlatego bywają również nazywane inwestycjami autonomiczny Odsetek ten może jednak ulegać _2nij_a‘ nie w miarę zmian parametrów p _0r ~ m. Za chwilę omówimy to dokładniej²

Najciekawszy rodzaj to inwestycje indukowane przyrostem produktu, rozmiary zależą od tern pa wzrostu g_0s podarczego osiągniętego w najbliższej przeszłości. Odwołajmy się do prostego przykładu. Jeśli w Polsce w latach 1990-1996 popyt na piwo wzrósł o kilkadziesiąt procent, producenci pi_Wa mogą sądzić, że dalej będzie rosnąć w zbliżonym tempie. W oparciu o tę ekstrapolację, zwiększają oni moce produkcyjne browarów.

Ekstrapolacja przeszłych trendów w przyszłość jest zabiegiem zawodnym ale psychologicznie zrozumiałym. Co więcej, nawet wtedy, gdy w jej rezultacie powstają zbyt optymistyczne prognozy, badania marketingowe mogą czasem potwierdzić ten zbytni optymizm. Konsument, którego zakupy wzrosły o kilkadziesiąt procent w ostatnich latach, na pytanie ankietera, czy dalej w tym tempie podnosić będzie osobistą konsumpcję, z ochotą odpowie że będzie - nawet gdy prognoza wzrostu jego dochodów nie potwierdzi takiego optymizmu.

Inwestycje indukowane przyrostem produktu są zatem rezultatem ekstrapolacji trendów obserwowanych i - co niżej zobaczymy - w pewnym stopniu mają charakter samospełniającej się prognozy.

Spójrzmy na tab. 6.1. Zawiera ona omówione przed chwilą trzy grupy inwestycji. Zauważmy na wstępie, że inwestycje odtworzeniowe są we wszystkich okresach równe 10. Jest to założenie upraszczające, ale do pewnego stopnia uzasadnione zamieszczoną wyżej uwagą, w myśl której ten typ inwestycji w niewielkim stopniu zależy od parametrów p oraz m.

li la 6.1 - Inwestycje indukowane przyrostem produktu (zasada akceleracji) decydują o przebiegu cyklu

koniunkturalnego

		Dno	Ożywienie albo poprawa kniunktury			Rozkwit	Recesja	Dno	Oży wienie
		'l	h	h	u	'5	'6	'l	h
._.—--~———
Produkt (dochód)	r0	8(1	80	100	125	131,25	107,87	80	80
__—--—
Oszczędności	s	10	10	20	32,5	35,62	23,93	10	10
popyt globalny	AD	80	88	110	127,5	121,9	93,93	80	88
w tym:
konsumpcja autonomiczna	Ca	30	30	30	30	30	30	30	30
popyt konsumpcyjny zależny
od rozmiarów dochodu	CY~ Y-MPC	40	40	50	62,5	65,63	53,93	40	40
pozostałe składniki popytu
globalnego	Kd	10	18	30	35	26,25	10	10	10
w tym:
inwestycje odtworzeniowe		10	10	10	10	10	10	10	10
inwestycje zależne od
rozmiarów produktu	Y ■ izd	0	8	10	12,5	13,12	0	0	8
inwestycje indukowane przyrostem
produktu	AY ■ iip	0	0	10	12,5	3,12	0	0	0
Różnica między produktem a popytem	h0 - AD	0	-8	-10	-2,5	+ 9,35	+ 13,94	0	-8
Krańcowa skłonność do konsumpcji	MPC	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5
izd		0	0,1	0,1	0,1	0,1	0	0	0,1
iip		0	0,5	0,5	0,5	0,5	0	0	0,5
		2,0	2,5	2,5	2,5	2,5	2,0	2,0	2,5
Mnożnik	1 - MPC
Punkt równowagi na rynku dóbr i usług	Ye	80	100	125	131,25	107,87	80	80	100

Między okresem t, (lewa kolumna) a okresem(przedostatnia kolumna) zawiera się cykl koniunkturalny. Wzrost produktu do wysokości 100 (okres (₃) powoduje, że inwestycje indukowane przyrostem produktu otrzymują wartość 10. Punkt równowagi przesuwa się w górę, następuje dalszy wzrost produkcji i wzrost inwestycji indukowanych. Obniżenie bezwzględnych rozmiarów przyrostu między okresem a t_s powoduje spadek inwestycji indukowanych, a następnie spadek produktu. Ostatecznie gospodarka wraca do punktu wyjścia w drugim okresie

Z inwestycjami zależnymi od rozmiarów dochodu koreluje wskaźnik izd. Jest to ułamek, który informuje, jaka część PKB przeznaczona jest na ten właśnie rodzaj inwestycji.

W nieco odmienny sposób parametr iip skorelowany jest z inwestycjami indukowanymi przyrostem produktu. Ułamek zamieszczony w wierszu odpowiadającym temu wskaźnikowi informuje, jakiemu ułamkowi przyrostu produktu między okresem poprzednim a następnym odpowiadają inwestycje tego rodzaju. Jeśli zatem produkt wzrósł między okresem I, a t₂ o 20 jednostek, to inwestycje indukowane przyrostem produktu osiągają w okresie t₂ wartość 20 ■ 0,5 = 10.