482 2

12. ELEKTROWNIE WODNE

wodą, czyli są to inwestycje gospodarki wodnej i energetycznej. Inwestycje te oprócz zadań energetycznych mają i inne, np.: opanowanie fal powodziowych, gromadzenie zasobów wody dla przemysłu i miast, tworzenie stopni żeglugowych. Zadania te mogąbyć również sprzeczne. Na przykład spiętrzenie na rzekach utrudnia wędrówkę ryb w górę rzeki. Tworzenie stopni żeglugowych o małym spiętrzeniu jest tańsze inwestycyjnie dla żeglugi, ale ogranicza wykorzystanie rzeki do celów elektroenergetycznych. Budowle hydrotechniczne, w zależności od przeznaczenia, można podzielić na:

-    budowle piętrzące, do których zaliczyć należy zapory i jazy;

-    ujęcia wody;

-    budowle doprowadzające i odprowadzające wodę, do których należą kanńły, rurociągi i sztolnie wraz z budowlami towarzyszącymi;

-    inne budowle, takie jak: śluzy żeglugowe, przepławki dla ryb i pochylnie dla tratew.

W budownictwie hydrotechnicznym wyróżnia się zapory betonowe, zapory ziemne i kanały. W Polsce najbardziej są rozpowszechnione zapory betonowe typu ciężkiego. Zapory ziemne są budowane na terenach nizinnych. W celu ujęcia wody filtrującej przez zaporę stosuje się system drenażowy. Zapory są wykorzystywane często jako drogi komunikacji publicznej. Kanały energetyczne łączące zbiornik z elektrownią są prowadzone w wykopie lub w półwykopie. Umocnienia kanałów wykonuje się płytami betonowymi, żelbetowymi lub asfaltobetonowymi.

Elektrownia wodna składa się z następujących podstawowych elementów: blok elektrowni (część podwodna), hala maszyn, hala montażowa, pomieszczenia pomocnicze i ciągi komunikacyjne. W elektrowni niskospadowej większa część bloku znajduje się pod wodą i tworzy budowlę piętrzącą wodę. Wymiary bloku zależą od sposobu doprowadzenia wody, zatem od rodzaju i wielkości turbiny.

Elektrownia wodna składa się z wielu współpracujących urządzeń, od których jakości zależy niezawodność i efektywność jej pracy. Urządzenia stanowiące wyposażenie mechaniczne elektrowni wodnej to:

-    zasuwy i zamknięcia przeznaczone do szybkiego (2 — 3 min) zamknięcia dopływu wody podczas awarii turbiny; mogą to być zasuwy płaskie segmentowe sterowane poprzez podnośniki hydrauliczne (wciągarki) oraz zawory motylowe i kulowe sterowane siłownikami hydraulicznymi; na czas remontu są używane również zasuwy remontowe;

-    kraty wlotowe, których zadaniem jest ochrona turbiny przed przepływającymi zanieczyszczeniami (drewno, lód, wodorosty) i dlatego muszą być wyposażone w urządzenia do mechanicznego ich oczyszczania;

-    urządzenia podnośnikowo-transportowe (suwnice, dźwigi portalowe), niezbędne podczas montażu i remontu hydrozespołu i urządzeń wspomagających, podnoszenia zasuw remontowych, krat itp.;

-    urządzenia sprężonego powietrza i odwodnień turbiny;

-    urządzenia gospodarki olejowej;

-    system chłodzenia łożysk, generatorów, transformatorów itp.

482