0104

Bogdan Rączkowski - BHP w praktyce Rozdział 5

ZAGROŻENIA PORAŻENIEM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM

Wiadomości ogólne

Porażenie prądem elektrycznym następuje na skutek przepływu przez ciało człowieka prądu elektrycznego.

Działanie prądu elektrycznego na człowieka może być:

⁰ bezpośrednie, gdy następuje włączenie ciała lub jego części w obwód elektryczny,

° pośrednie, które polega na powstaniu uszkodzeń bez przepływu prądu przez ciało człowieka (np. reakcją człowieka na porażenie lukiem elektrycznym mogą być obrażenia na skutek upadku z wysokości).

Wpływ rodzaju prądu na człowieka

Na człowieka może działać:

• prąd stały - powodujący skutki elektrolityczne (przemieszczanie jonów, co zmienia ich stężenia po obu stronach błony komórkowej, prowadząc do zaburzeń czynności komórek),

⁰ prąd przemienny - powodujący ujemne skutki przez:

-    działanie na krążenie krwi i oddychanie,

-    działanie na układ nerwowy,

-    działanie cieplne,

-    uszkodzenie mięśni i kości.

Poniżej podano objawy działania na człowieka prądu przemiennego 50-60 Hz (według danych Biegelmeiera i Rottera z 1971 r.).

Skuteczna wartośćprądu 50-60 Hz [mA]	Czas działania prądu	Objawy
0-1	nieokreślony	prąd niewyczuwalny
do 15	nieokreślony	w miarę wzrostu prądu coraz silniejsze skurcze mięśni palców i ramion, aż do objawów bólu, ręce trzymające przedmiot przywierają tak, że nie można ich oderwać
15-30	do 0,5 minuty	silny skurcz ramion, utrudniony oddech, wzrost ciśnienia krwi, granice wytrzymałości
30-50	do 1 minuty	nieregularność pracy serca, bardzo silne skurcze, utrata przytomności, przy dłuższym działaniu prądu w górnym zakresie - migotanie komór serca
50—kilkaset	poniżej jednego cyklu pracy serca (0,75 s)	brak objawów migotania komór serca, silny wstrząs
	powyżej jednego cyklu pracy serca	migotanie komór serca, zaburzenia systemu nerwowego, utrata przytomności, znamiona prądowe
ponad kilkaset	poniżej jednego cyklu pracy serca	migotanie komór serca, początek migotania w okresie rozkurczu komór, utrata przytomności, znamiona prądowe
	powyżej jednego cyklu pracy serca	powtarzające się zatrzymania pracy serca, utrata przytomności, oparzenia

Jak wynika z powyższego zestawienia, stopień i zakres porażenia prądem zależy przede wszystkim od:

•    natężenia,

•    czasu przepływu prądu przez człowieka,

•    częstotliwości,

•    drogi przepływu prądu przez człowieka.

W razie dotknięcia uszkodzonego urządzenia elektrycznego (przebicie izolacji roboczej uzwojeń lub innych części znajdujących się pod napięciem względem przewodzących konstrukcji) człowiek znajduje się pod napięciem zwanym napięciem dotykowym. Jest to napięcie pojawiające się między częściami jednocześnie dostępnymi (przewodami lub częściami przewodzącymi, które mogą być dotknięte jednocześnie przez człowieka) w przypadku uszkodzenia izolacji. Przepływający przez człowieka prąd, zwany prądem rażenia, może spowodować skutki patofizjologiczne.

Uważa się, że natężenie rażenia (I_roż) nie powinno być większe niż 15 mA, gdyż powyżej tej wartości staje się niebezpieczne dla człowieka.

Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym

Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego, wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków [Q 052].

Przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych stosuje się techniczne i organizacyjne środki ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym.

Zgodnie z [X 024] ochrona przeciwporażeniowa powinna być zapewniona przez zastosowanie odpowiednich środków;

■ dla równoczesnej ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) i pośrednim (ochrona dodatkowa),

•    dla ochrony przed dotykiem bezpośrednim,

•    dla ochrony przed dotykiem pośrednim.

Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim

1. Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia bezpiecznego: SELV [Safety extra-low voltage - bardzo niskie napięcie bezpieczne) i PELV (Protec-tion extra-low voltage - bardzo niskie napięcie ochronne).

205