0133

micznych. Sprzężenie zwrotne ujemne zwiększa stabilność pracy układu i sprzyja powrotowi do stanu równowagi w przypadku działania na układ zakłóceń (bodźców) zewnętrznych. Przy sprzężeniu zwrotnym dodatnim powiększa się czułość (wzmocnienie) układu, ale staje się on mało stabilny, a odchylenia wywołane przez czynniki zewnętrzne stają się większe w porównaniu z tymi, jakie istniałyby bez sprzężenia zwrotnego. Proces spalania się prochu, reakcje lawinowe, powstawanie obrzęków przy niewydolności krążenia, są przykładami sprzężenia zwrotnego dodatniego. Ujemne sprzężenie zwrotne stanowi podstawę działania układów automatycznej albo samoczynnej regulacji. Jest to proces, który umożliwia utrzymanie stałości parametru wyjściowego, niezależnie od działania czynników zewnętrznych. Utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego (czyli zespołu

Układ regulujący

Ryt 7.4. Uproszczony schemat blokowy samoczynnej regulacji poziomu glukozy wc krwi.

parametrów fizykochemicznych w żywych organizmach), pomimo zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym nazwał Cannon (1928) homeostazą. Zdolność do osiągnięcia homeostazy, nazywana adaptacją, jest możliwa w żywym organizmie dzięki złożonym układom regulacji. W układzie samoczynnej regulacji, bez względu na to, czy to jest maszyna, czy żywy organizm, każde odchylenie kontrolowanego parametru od stanu równowagi, czyli tzw. sygnał błędu, stanowi informację odbieraną przez detektory (nazywane w organizmach żywych receptorami i będące swoistymi zakończeniami obwodowych wypustek czuciowych komórek nerwowych), która wywołuje reakcje prowadzące poprzez odpowiednio działające człony do jego likwidacji. Kanałami informacyjnymi w żywym organizmie są nerwy i drogi nerwowe oraz stosunkowo wolno (lecz długo) działający układ dokrewny. Dla przykładu rozpatrzymy układ homeostatyczny poziomu glukozy we krwi (ryc. 7.4.), który w normie (G₀) wynosić powinien 80 -100 mg% i ulega tylko nieznacznym wahaniom. Odchylenie AG od normy G„ w kierunku jego zwiększenia lub zmniejszenia powoduje powstanie sygnału błędu. Przy podwyższeniu poziomu glukozy sygnał błędu (-f )AG poprzez odpowiednie kanały łączności uruchamia mechanizmy regulujące. Takim

.140