0197

Bogdan Rączkowski - BHP w praktyce Rozdział 7

UKŁAD CZŁOWIEK - PRACA

W celu prowadzenia rozważań ergonomicznych najlepiej używać pojęcia uldadu człowiek - praca jako najbardziej szeroko pojętego. Przedstawiony na rysunku poniżej układ jest typowym układem cybernetycznym. Jego zadaniem jest wykonanie jakiejś pracy, przy czym względna wartość obu stron tego układu (człowieka i maszyny) może być bardzo różna.

Rysunek pozwala też dokładniej zorientować się w zakresie problematyki ergonomicznej. Możemy na nim wyróżnić cztery grupy zagadnień:

•    odbiór informacji od maszyny do człowieka,

•    oddziaływanie człowieka na maszynę przez urządzenia sterujące,

•    czynniki materialnego środowiska pracy,

•    czynnik antropotechniczny i organizatorski na stanowisku roboczym.

Cybernetyczny układ człowiek - praca

CZYNNIKI

MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY

Z

3

cd

'O

LEGENDA:

I sygI ^urz(P^^en'^a

I_I sygnalizująca

| R [ receptory | E | ofoktory

CZYNNIK

ANTROPOTECHNICZNY I ORGANIZATORSKI STANOWISKA ROBOCZEGO

urządzania sterująco

Bezpośrednie powiązanie pomiędzy maszyną a człowiekiem dotyczy jedynie dwóch pierwszych grup zagadnień. Proces pracy charakteryzuje się tutaj występowaniem trzech faz:

• fazy percepcji, określonej również mianem „wejścia do układu”. Polega ona na uzyskaniu przez pracownika informacji (bezpośrednia obserwacja procesu produkcyjnego, odbiór informacji z urządzeń sygnalizacyjnych, kontrolnych, pomiarowych). Uzyskiwane za pomocą receptorów informacje przekazywane są do centralnego układu nerwowego,

•    fazy pracy układu, w której dokonuje się transformacja uzyskanych informacji w centralnym układzie nerwowym (CUN) - ich przetwarzanie, prowadzące następnie do podjęcia jakiejś decyzji. CUN jest układem o wielu wejściach zewnętrznych oraz wewnętrznych (pamięć, spostrzeżenia, odczucia, stresy itp.j,

•    fazy sterowania - oddziaływania na urządzenia sterujące.

W przedstawionym układzie występuje sprzężenie zwrotne między maszyną a człowiekiem. Treścią powiązań człowieka i maszyny w procesie pracy są procesy informacyjne oraz procesy sterowania.

W dowolnym procesie pracy problem ergonomiczny sprowadza się do optymalnego skojarzenia czynnika ludzkiego z maszyną. Ergonomia podejmuje się rozwiązywać kompleksowo systemy: człowiek - maszyna, człowiek - praca.

ELEMENTY INFORMACYJNE I STEROWNICZE

Urządzenia sygnalizacyjne

Szczególnym przykładem zainteresowań ergonomii jest, o czym była mowa wcześniej, układ człowiek - maszyna. W okładzie tym człowiek i maszyna tworzą jednolity zespół regulacyjny, przetwarzający informacje, których przekaźnikami są sygnały.

Poniżej zostaną sformułowane ogólne zasady recepcji sygnałów urządzenia sygnalizacyjnego.

Dostrzeganie sygnałów zależne jest głównie od ich siły. Należy stosować bodźce wyraźnie przekazujące wartości progowe. Ważne są nie tylko wartości bezwzględne bodźców, lecz także ich kontrast z tłem.

Najczęściej wykorzystywany jest analizator wzrokowy. Zawsze należy zachować zasadę: im krótszy jest czas trwania sygnału, tym większa powinna być jego intensywność (z zachowaniem granic szkodliwego wpływu nadmiernie silnych bodźców).

Ogólna charakterystyka wybranych analizatorów

Analizator	W		1	Próg abso sSiii	§ss Silit	TOM 2pcjl	■ Zdolno	ść rozdzielcza	aęs,0« *	wykorzystywania technice
wzrokowy	4 -10-^3 -10^3 lx						1% wartości wyjściowej		1
słuchowy	2-10-^5-!! m^2						0,3-0,7 dB		0,3
dotykowy	2 - 300^3H!5 nr						7% wartości wyjściowej		0,2

391