019 4

oooo

o) O O O O b)

Rys.2.5. Zniekształcenie sieci wywołane atomami domieszek o średnicach większych od atomów rozpuszczalnika lub luki: a) atom międzywęzłowy, b) atom podstawieniowy

Dyslokacje krawędziowe powstają w pobliżu krawędzi ekstra-płaszczyzny (półpłaszczyzny) wsuniętej pomiędzy płaszczyzny sieciowe o prawidłowej budowie krystalicznej - rys.2.6a.

Miarą wielkości dyslokacji jest wektor Burgersa b. Wyznacza się go za pomocą konturu Burgersa - rys.2.6b. Ilustruje on prawidłowość umownej pętli przeprowadzonej w sieci. Jeżeli krysz-

Rys.2.6. Ilustracja dyslokacji krawędziowej: a) dyslokacja krawędziowa w sieci trójwymiarowej, b) sieć płaska kryształu idealnego z zaznaczanym wektorem Burgersa, c) dyslokacje krawędziowe dodatnie i ujemne

tai jest idealny, to przeprowadzony kontur obejmujący pewną umowną ilość odcinków w sieci zamyka się. Kontur obejmujący pewną umowną ilość odcinków w sieci zamyka się.

W krysztale, który zawiera dyslokacje, kontur Burgersa nie zamyka się, a wielkość tego niedomknięcia nazywamy wektorem Burgersa dyslokacji, oznaczonym 5 - rys.2.6c. Jeżeli wielkość wektora jest równa translacji sieci,to dyslokację nazywamy dyslokacją całkowitą. Jeżeli jest równy części translacji, wówczas dyslokację nazywamy częściową,a gdy jest wielokrotnością translacji/ wówczas taka dyslokacja jest superdyslokacją.Na ilustracji przedstawionej na rys.2.b widać, że wektor Burgersa dyslokacji krawędziowej jest prostopadły do linii dyslokacji.

W pobliżu dyslokacji występuje duże odkształcenie struktury krystalicznej. W przypadku dyslokacji umownie nazywanej dyslokacją dodatnią, obszar kryształu leżący w płaszczyźnie krawędzi oraz nad nią cechuje się naprężeniami ściskającymi. Natomiast obszar kryształu pod krawędzią ekstra-płaszczyzny cechuje się obecnością naprężeń rozciągających, w miarę oddalania się od obszaru rdzenia dyslokacji odkształcenie kryształu maleje i uważane jest jako sprężyste. Wokół dyslokacji krawędziowych zaznacza się więc odkształcenie objętościowe i postaciowe kryształu.

Pod wpływem działania naprężeń stycznych o wartości większej od krytycznej dyslokacje krawędziowe leżące w płaszczyznach poślizgu, tzn. o najgęstszym wypełnieniu,mogą się przemieszczać w krysztale. W konsekwencji następuje odkształcenie plastyczne

Rys. 2. 7. Ilustracja przemieszczania dyslokacji krawędziowej dodatniej przez poślizg wg [5]

35