0000121

122

B. Gdakowicz i inni

angiografię szyjną i kręgową. Czas trwania choroby wahał się od kilku miesięcy do 10 lat, okres zatrudnienia natomiast wynosił od kilku do kilkudziesięciu lat. Cały materiał podzielono na 2 grupy. Do grupy zwanej dyskopatią szyjną zaliczyliśmy wszystkie te przypadki, w których radiologicznie stwierdzono zwężenie jednej lub kilku przestrzeni międzykręgowych i brzeżną osteofitozę, a grupę drugą stanowili chorzy, u których obraz radiologiczny odpowiadał spondylo-arłhrosis cervicalis.

W grupie 1 było 53 chorych, w tym 25 mężczyzn i 28 kobiet. Jednopoziomowe zwężenie krążka międzykręgowego z odczynem zwyrodnieniowym stwierdziliśmy u 15 mężczyzn i 22 kobiet, podczas gdy zwężenie dwu lub więcej poziomowe stwierdziliśmy u 10 mężczyzn i 6 kobiet. Obraz kliniczny w całej tej grupie przedstawiał się następująco: w 22 przypadkach stwierdziliśmy zespół korze-niowo-bólowy, w 10 — napady migreny szyjnej, w 5 — objawy zaburzenia krążenia kręgowo-podstawowego i u 2 zespół mielopatii szyjnej. W 14 przypadkach stwierdziliśmy zespoły mieszane.

W drugiej grupie było 49 chorych w tym 23 mężczyzn i 26 kobiet. Obraz kliniczny tej grupy przedstawiał się następująco: w 30 przypadkach stwierdzono zespoły korzeniowo-bólowe, w 4 — migrenę szyjną, w 2 — zaburzenia krążenia kręgowo-podstawowego i w 13 zespoły mieszane. W całym materiale klinicznym w 62 przypadkach waga chorych była prawidłowa, a w 40 pozostałych stwierdzono otyłość w granicach 30—40% wagi należnej. W 13 przypadkach całej tej grupy 102 chorych istniały dodatkowo wady rozwojowe w obrębie szyjnego odcinka kręgosłupa. Pracowników fizycznych ogółem było 73 (72%), umysłowych 29 (28%).

OMÓWIENIE

Z przeprowadzonych przez nas badań wynika, że w każdej grupie występują cztery zespoły objawów klinicznych, z tym że w grupie dyskopatii dodatkowo stwierdza się zespól mielopatii szyjnej, którego nie obserwowaliśmy w grupie zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających. Najczęściej spotykanym obrazem klinicznym w całej grupie 102 chorych był zespół bólowokorzeniowy, który występował prawie w 51% przypadków, zespół mieszanych objawów klinicznych występował w 17%, zespół migreny szyjnej w 14%, niewydolność krążenia krę-gowo-podstawnego w 7% i w 2% zespoły mielopatii szyjnej. Ponieważ w materiale analizowanym dominowały kobiety i równocześnie pracownicy fizyczni, wnosić należy, że występujące zespoły kliniczne zdecydowanie częściej dotyczą kobiet pracujących fizycznie. W 80% przypadkach chorzy byli w przedziale wieku od 41 do 60 lat. Jak wiadomo (3), wyraźne zmiany w odcinku L—S wsteczne powstają w IV dekadzie życia, utrzymują się one w V dekadzie, a w VI ustępują na korzyść odczynów naprawczych, co wiąże się z mniejszym nadużywaniem czynności kręgosłupa. Wydaje się, że ten sam mechanizm procesu chorobowego dotyczy również szyjnego odcinka kręgosłupa. Brain (cyt. za 1) podaje, że nieliczne tylko osoby osiągnąwszy 50 rok życia, nie mają żadnych zmian zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa szyjnego.

Można przyjąć, że te zmiany w obrębie kręgosłupa szyjnego są wyrazem procesu fizjologicznego starzenia się, który przyspiesza ciężka praca fizyczna. Należy, naszym zdaniem, zwrócić baczniejszą uwagę na związek przyczynowy zgłaszanych dolegliwości ze zmianami przyczynowymi, obiektywnie potwierdzających się przy badaniu radiologicznym szyjnego odcinka kręgosłupa. Zwracają na to uwagę również inni autorzy (2).