0204

ciśnienia akustycznego dźwięki o mniejszej częstotliwości maskują silniej jak o częstotliwości większej. Maskowanie jest szczególnie intensywne, jeżeli dźwięki mają zbliżone częstotliwości. Problem maskowania ma ważne znaczenie przy badaniu czułości licha, tzw. badaniach audiometrycznych. Powinny one być przeprowadzone w kabinie ciszy, nie dopuszczającej dźwięków od zewnątrz, jak i pochłaniających dźwięki wytwarzane wewnątrz kabiny. Urządzenia do badania czułości ucha nazywają się audiometrami. Pomiary audiometryczne polegają na oznaczaniu progu słyszalności dla różnych częstotliwości.

Barwa dźwięku. Dźwięki o tej samej częstotliwości, zagrane na różnych instrumentach, mają inne brzmienie; mówi się, że mają inną barwę. Barwa dźwięku wiąże się ze strukturą widmową. „Najuboższe” brzmienie mają tony o drganiu sinusoidalnym, np. w przybliżeniu ton kamertonu. Dźwięki harmoniczne złożone, poza drganiem podstawowym o częstotliwości v, decydującym o ich wysokości, zawierają tony harmoniczne o częstotliwości 2v, 3v, ... Barwa dźwięku zależy od liczby tonów harmonicznych ora/, od ich amplitud, czyli od struktury widmowej (ryc. 11.3). Dźwięki anharmoniczne poza harmonicznymi mogą zawierać częstotliwości nie spełniające warunku, że ich częstotliwości są całkowitą wielokrotnością częstotliwości podstawowej; dźwięki takie mają brzmienie ostre.

Poza dźwiękami prostymi (tonami) i złożonymi rozróżnia się jeszcze szumy w postaci szelestów, zgrzytów, huków itp., których widmo ma charakter ciągły w pewnych zakresach częstotliwości; niektóre pasma częstotliwości mogą się wyróżniać amplitudą nadając szumowi specyficzny charakter.

Hałasy. Hałasem nazywają się dźwięki niepożądane, dokuczliwe. Hałasy są czynnikiem szkodliwym dla zdrowia. Działają szkodliwie przede wszystkim na narząd słuchu, poza tym wpływają na system nerwowy, utrudniają pracę i wypoczynek, wpływają na przebieg niektórych procesów biochemicznych. Jako dokuczliwe we wnętrzach przyjmuje się hałasy o poziomie ciśnienia akustycznego dochodzącego do 35-45 dB (rozmowa średnio głośna). Dłuższe przebywanie w hałasie powoduje nieodwracalny ubytek słuchu przez trwałe podwyższenie progu słyszalności. Jako krytyczne przyjmuje się hałasy o poziomie ciśnienia akustycznego dochodzącego do 85-90 dB (np. syrena alarmowa).

Walka z hałasem staje się problemem ochrony środowiska. Urządzenia cywilizacyjne, przemysłowe, komunikacyjne, mieszkaniowe są źródłem wielorakich hałasów, narażając na nie człowieka. Problem walki z hałasem staje się problemem społecznym, niemałą rolę spełnia w nim kultura bycia ludzi. Nadmiar dźwięków z aparatów radiowych, telewizorów, instrumentów muzycznych, głośne śpiewania, krzyki stają się czynnikiem dokuczliwym, przeszkadzającym w pracy i w odpoczynku.

O działaniu infra- i ultradźwięków na ustrój ludzki będzie mowa w rozdziale 15.

11.5. Narząd słuchu i narząd mowy

11.5.1. Ucho ludzkie

Budowa anatomiczna ucha powinna być czytelnikowi znana. Ryc. 11.8 ma przypomnieć najważniejsze elementy ucha. Omówione zostaną pewne problemy związane z funkcją ucha, odgrywającego rolę przekaźnika informacji (ryc. 11.1).

14*

211