krążącej krwi (prawic 70%) i jest podatny na zmiany objętości przy stosunkowo niewielkich zmianach ciśnienia.
Inna jest rola układu tętniczego. Duży opór obwodowy pozwala w większych tętnicach utrzymać wysokie ciśnienie średnie (ryc. 13.3). W związku z tym ściany tych tętnic są stale rozciągnięte i są magazynem energii potencjalnej sprężystości, który rytmicznie jest uzupełniany pracą serca. Ten magazyn energii potencjalnej sprężystości dużych tętnic nazywają powietrznią, jego zadanie jest bowiem takie samo jak powietrzni w urządzeniach hydraulicznych (ryc. 13.10).
Zbiornik powietrza w takich urządzeniach amortyzuje wahania ciśnień wywoływanych działaniem pompy. Energia gromadzi się rytmicznie w powietrzni, a ruch cieczy kosztem tej energii odbywa się w miarę w sposób ciągły. Rolę takiego zbiornika energii spełnia w układzie krążenia napięty układ tętniczy, stąd nazywa się go ciśnieniowym. Tego rodzaju funkcja tętnic odciąża znacznie pracę serca.
Określenie pracy wykonanej przez serce sprawia trudności, składa się bowiem na nią szereg czynności nie objawiających się bezpośrednio w energii krążenia krwi. Zazwyczaj przyjmuje się jako pracę serca tak zwaną pracę zewnętrzną, związaną bezpośrednio z uruchomieniem krwi. Na tak rozumianą pracę serca składa się praca wykonana przeciw ciśnieniu panującemu w aorcie i tętnicy płucnej oraz praca związana z nadaniem krwi energii kinetycznej.
Pracę serca należałoby obliczyć wg wzoru:
dla komory lewej
o
o
dla komory prawej
u
o
gdzie:
Pl ' Pr — ciśnienie panujące w sercu w czasie skurczu odpowiednio w komorze lewej (L) i prawej (R), VŁ i VR — prędkości krwi, d V — przyrosty objętości,
/ — czas, w którym praca została wykonana.
Wykorzystanie tych wzorów jest jednak trudne, należałoby znać zależność zmienności ciśnień, prędkości i objętości od czasu. Zagadnienie upraszcza się, jeżeli zamiast zmiennych wielkości p, v, V przyjąć ich wartości średnie; można wtedy napisać wzory przybliżone
WL=pLAV+- pt|AK
WR=pR\VĄ- -i pi*AF
258