040 6

78

fideizm

J.J. Rousseau w Genewie; 1922-25 uczestniczył w tworzeniu i organizowaniu działalności Międzynarodowego Biura Oświaty w Genewie, a następnie Międzynarodowej Szkoły, w której wypróbowywano nowe metody dydaktyczao-- wychowawcze. W 1934 przeniósł się do Lozanny, gdzie organizował szkolnictwo w myśl założeń progresywistycznych. Główne prace: Uicole aciwe a travers VEuropę (1949), Breve initiation a 1’education nowelle (1950), Samorząd uczniowski we wspólnotach młodzieżowych (1950, wyd. poi. 1962).

fideizm [od lac.fides — wiara], postawa światopoglądowa, zgodnie z którą nie nauka, lecz wiara jest czynnikiem rozstrzygającym wszelkie konflikty w przekonaniach człowieka o świecie i jego moralności. Stawiając wyżej wiarę niż naukę f. ogranicza tym samym wartość i rolę poznania naukowego i nauko-kowego -♦ poglądu na świat.

fikcyjna zabawa [łac. fictio — kształtowanie, tworzenie) -* zabawa tematyczna.

fiksacja [łac./ixus — umocowany, stały], takie utrwalenie jakiegoś sposobu postępowania, że jego zmiana staje się bardzo utrudniona, mimo że sposób ten przestaje wystarczać w nowych sytuacjach. Zjawisko f. szczególnie wyraźnie występuje u dzieci, gdy natrafiając na jakąś przeszkodę stosują wciąż te same sposoby postępowania, choć zdają sobie sprawę z ich bezowocności, np. posługują się ciągle tym samym sposobem rozwiązywania zadań matematycznych, choć zmienia się struktura samych zadań. Zapobiega się f. przez częste stawianie dzieci (i dorosłych) w sytuacjach nowych, wymagających samodzielnego myślenia, a zarazem przez oszczędzanie im porażek, które zmniejszają wiarę we własne możliwości twórcze.

%

nil* [łac. filia — córka], część jakiejś szkoły (instytucji) ulokowana w innej miejscowości; klasy filialne — pojedyncze klasy danej szkoły, np. na wsi — szkoły zbiorczej, znajdujące się w innej miejscowości.

film [ang. film — warstewka, cienka powłoka): 1) przeświecająca błona z materiału syntetycznego, pokryta obrazami, o różnej szerokości: 8 mm (oraz super 8 mm), 16 mm, 35 mm, 70 mm. Taśmy o szerokości 8 i 16 mm stosuje się często w filmach wytwarzanych dla celów dydaktycznych, taśmy super 8 mm zyskują obecnie zastosowanie w projektorach kasetowych; 2) jeden z najważniejszych -* środków masowego oddziaływania reprezentujący sztukę ruchomego obrazu (f. niemy) lub ruchomego obrazu i dźwięku (f. dźwiękowy); 3) środek dydaktyczny służący celom naukowym (f. naukowy) i kształcęnio-niowym (f. dydaktyczny).

filogeneza [gr. phyle — plemię, genesis — pochodzenie], historia rozwoju rodowego jakiegoś gatunku lub szeregu, obejmująca całość jego cwolucyjnych przekształceń. F. człowieka nosi miano -* antropogenezy.

FIMEN -* Fćdćration intemationale des mouvemcnts d’ćcole modernę.

FISE -* Fćdćration intemationale syndicale dc Tenseigncment.

Fóldes 79

fizyczne wychowanie -♦ wychowanie fizyczne.

fizyka w szkole, przedmiot nauczania szkolnego z grupy przedmiotów przyrodniczych, realizowany jako jeden z podstawowych składników wykształcenia ogólnego w szkołach ogólnokształcących i zawodowych. Celem nauczania fizyki jest trwałe opanowanie systemu wiedzy o zjawiskach fizycznych, poznanie rozwoju fizyki jako nauki i jej metod, rozwijanie przyrodniczych podstaw poglądu naukowego na świat, zdobycie umiejętności stosowania wiedzy fizycznej w zadaniach teoretycznych i praktycznych. Treść nauczania stanowi wiedza

0    zjawiskach prostych, powtarzalnych i powszechnych, dotyczących materii

1    jej ruchu, o wybranych strukturach materialnych (faktach przyrody) oraz opisujące je i interpretujące systemy pojęć i praw fizycznych. Jednym z ważnych działów jest astronomia, niekiedy traktowana jako odrębny przedmiot. Obok metod nauczania stosowanych w innych przedmiotach, a zwłaszcza -* metody problemowej, w nauczaniu fizyki szerokie zastosowanie znajduje uczniowski eksperyment laboratoryjny, umożliwiający badanie faktów przyrodniczych oraz odkrywanie i stosowanie praw fizycznych.

flcgmatyk [gr. phlegma], jeden z czterech rodzajów temperamentu, oparty na silnym, zrównoważonym i mało ruchliwym typie układu nerwowego (I.P. Pawłów); człowiek o usposobieniu powolnym, opanowany i zrównoważony, a przy tym energiczny i wytrwały.

fobia (gr.J, trudny do określenia lęk, obawa przed zetknięciem się z pewnymi przedmiotami lub sytuacjami z równoczesną tendencją do ich unikania. Najbardziej znane to: agorafobia, czyli lęk przestrzeni, klaustrofobia — lęk przed pomieszczeniem zamkniętym, neofobia — przed wszelką nowością, noktofobia — przed ciemnością. Wyróżnia się także f. szkolną jako wytworzoną zazwyczaj przez szkołę niechęć do niej, połączoną często z lękiem.

Foerater Friedrich Wilhelm (1869-1966), pedagog niemiecki, przedstawiciel pedagogiki chrześcijańskiej, profesor uniwersytetów w Wiedniu, Monachium i Zurychu; od 1940 przebywał na wygnaniu w USA, a książki jego zostały przez faszystów spalone na placach publicznych Berlina i Monachium. F. kładł szczególny nacisk na kształtowanie charakteru dzieci i młodzieży zarówno przez pełne wykorzystanie materiału nauczania dla rozwinięcia moralności i ukierunkowania celu życia młodzieży, jak przez kształtowanie wrażliwości moralnej i silnej woli w toku działalności społecznej, szczególnie zaś działalności samorządu szkolnego. Główne prace: O wychowaniu obywatelskim (1910, wyd. poi. 1919), Szkoła i charakter (1914, wyd. poi. 1919), Wychowanie i samowychowanie (1918, wyd. poi. 1920), Erlebte Weltgcschichte 1869--1953 (1953).

Fóldes Eva (ur. 6 VII 1914 w Szombathely), pedagog węgierski; ukończyła studia romanistyczne na uniw. w Budapeszcie; 1949-54 profesor Wyższej