056 2

91. Gra barw / kwasami i zasadami

W gospodarstwie domowym i w technice spotykamy kwasy i zasady - na przykład kwas solny i wodny roztwór amoniaku - których nie wolno próbować smakiem, ponieważ są trujące. Chemicy długo szukali substancji umożliwiających wykrywanie kwasów- i zasad. Znaleźli je pośród znanych barwników.

Doświadczenie 1. Gotujemy trochę drobno posiekanej czerwonej kapusty w- wodzie z kranu lub w wodzie destylowanej. Wlew amy do trzech szklanek po 50 cm³ otrzymanego wywaru. Do szklanki / dodajemy 10 kropel octu. do szklanki 2-nieco ługu mydlarskiego, a do szklanki 3-szczyptę soli kuchennej. Jak zmienia się kolor roztworów (rys. 43)?

Doświadczenie 2. Do trzech probówek wlewamy po 10 cm’ wody destylowanej (lub deszczówki) i dodajemy tych samych substancji, co poprzednio-kwasu, zasady i soli. Następnie do każdego roztw-oru wkładamy fioletowy papierek lakmusowy. Papierek zmienia barwę-nasze obserwacje zapisujemy w tabelce:

	Ocet	Lug mydlarski	Roztwór soli kuchennej
wywar / czerwonej kapusty	czerwony	zielonomebieskt	fioletowy
papierek lakmusowy	czerwony	niebieski	fioletowy

Zamiast nietrwałego wywaru z czerwonej kapusty chemicy używają roztworu lakmusu lub papierków lakmusowych-bibuły nasyconej kolorowym roztworem. Lakmus jest fioletow ym barwnikiem otrzymy wany m z pewnego gatunku porostów.

Doświadczenie 2 wykazało, że kwasy barwią lakmus na czerwono, a zasady-na niebiesko. Lakmus jest zatem substancją, za pomocą której można stwierdzić, czy nieznana ciecz ma odczyn kwaśny, czy też zasadowy (alkaliczny). Taką substancję nazywamy wskaźnikiem lub indykatorem (z łacińskiego indicare = wskazywać).

Doświadczenie 3. Zbadajcie za pomocą papierka lakmusowego sok jabłkowy, wodę sodową, wodę wapienną, roztwór cukru, sok z cytry ny, sok z pomarańczy, roztwór proszku do prania i roztwór amoniaku.

Rys. 43. Wywar / czerwonej kapusty jest wskaźnikiem-zmieniając swe zabarwienie umożliwia odróżnianie od siebie roztworów kwasów i zasad oraz roztworów obojętnych

Wyniki zapiszcie w tabeli, dzieląc zbadane substancje na kwasy i zasady. Które z cieczy nie zawierają ani kwasu, ani zasady?

Ugotujcie kwaśne jabłko w wywarze z czerwonej kapusty. Fioletowy wywar stanie się naprawdę czerwony. Dlaczego?

Zamiast wywaru z kapusty użyjcie soku z tarniny albo z jagód krzewu ligustra i zbadajcie ponownie roztwory octu. ługu mydlarskiego i soli kuchennej. Wyniki porównajcie ze wskazaniami lakmusu.

Kierując się wskazaniami papierka lakmusowego albo wywaru z czerwonej kapusty, możemy zatem podzielić nieznane ciecze na trzy grupy:

ciecze kwaśne (zawierające .jakiś kwas),

ciecze zasadowe (alkaliczne: zawierające jakąś zasadę),

ciecze obojętne (neutralne: nic zawierające ani kwasu, ani zasady).

Doświadczenie 4. Połóżmy na mrowisku fioletowe kwiaty dzwonków albo kwiatowe główki cykorii. Przypatrzmy się przez chwilę reakcji mrówek i zmianom, jakim ulegają płatki kwiatów. lam gdzie zetkną się one z jadem owadów, zmieniają swój kolor na czerwony. Jad. który mrówki wytryskują ze swych odwłoków, jest kwasem mrówkowym. W kwaśnych roztworach fioletowy barwnik roślinny zmienia swój kolor na czerwony, a w zasadach-na zielony.

111