10010

L\

WS11.P

vn. CHARAKTERYZOWANIE POSTAĆ 1: M/JOLOG|_A

Zawierzywszy tak wiele dialogom i skróciwszy _rylUały narracyjne, nie 'zrezygnował Prus przecie/ / lapuiamych _0pi. _<0\\ zwięzłych i iakb\ mimochodem wplatanych uwag ₀ wj_c. ku w\siądzie, zawodzie i zachowaniu się posiać. Rzecz _przy tvn1 znamienna, że unikał wówczas schematu tizjonomicz.-neeo ti wnioskowania o charakterze, umyśle, temperamencie lub przeżyciach uczuciowych z „fizjognomn Schemat ten od schyłku XVIII wieku, od ogromnego dzieła o fi/jonomice. napisanego przez szwajcarskiego pastora Johanna K. Lavate-ra. stosowali pisarze zasłużeni dla ulormowama realizmu (m.in. Balzac); w czasach Prusa, gdy fizjonomiko uzupełniono innymi hipotezami (np. patognomiką, tj. ..czytaniem" przeżyć ze zmarszczek twarzy), cieszył się nadal powodzeniem. W utworach Sienkiewicza i Orzeszkowej często poznajemy ludzi szlachetnych po urodzie czoła, oczu, nosa, ust. policzków itp.. a czarne charaktery zdradzają się jakimiś antypatycznymi rysami wyglądu.

Prus interesował się fizjonomiką od młodości (miał w swym księgozbiorze pracę Alexandre*a V. F. Ysabeau⁶⁰), ale jej nie zaufał. Piękne twarze miewają w Lalce bohaterowie o pięknych charakterach, lecz bywa i inaczej. W wyglądzie panny Izabeli wszystko jest doskonałe, lecz kto by sądził, że to znak jej doskonałości duchowej, popełniłby błąd podobny omyłkom tych. co za mizerną fizjonomią Rzeckiego nie dojrzą wartości jego duszy. A oto pan Łęcki: „Miał siwe, rozumne oczy. postawę wyprostowaną, chodził ostro" (t. 1, rozdz. V).

*° Chodzi o pracę Lawter. Carus. Gall. Zasady fizjognomiki i ffenologii. Wykład popularny o poznawaniu charakterów' z rysów twarz\ i kształtu głowy, z francuskiego tłumaczył i uzupełnił W. Noskowski. Warszawa 1876. Por. H. 11 m u r z y ń s k a, A. Slcpnowska. Księgozbiór Bolesława Prusa, red. naukowy Z. Szweykowski. Warszawa 1965. s. 151.