112 113

W chorobie Gravesa-Basedowa tarczyca (slruma basedowiana, ryc. 56) jest gładka, w większości przypadków równomiernie i symetrycznie powiększona, zwykle umiarkowanie, czasami 2—4-krotnie, silnie unaczyniona. Rozmiary tarczycy są zmienne nawet w krótkich odstępach czasu, powiększenie bowiem w znacznej mierze zależy od wzmożonego przepływu krwi: w spoczynku wielkość tarczycy jest mniejsza, pod wpływem wzruszeń — większa. Między stopniem powiększenia tarczycy a ciężkością choroby nie ma prostego stosunku: w ciężkiej nadczynności tarczycy wole może być nieduże, a w przypadku dużego powiększenia tarczycy nadczynność jej może być miernego stopnia. Zbitość powiększonej tarczycy w chorobie Gravesa-Basedowa bywa różna. Początkowo tarczyca jest miękka wskutek braku koloidu, z czasem, gdy się rozwinie tkanka łączna, tarczyca staje się twardsza. Wobec nieobecności zmian zapalnych w otoczeniu powiększona tarczyca jest ruchoma, jeżeli powiększenie nie jest duże. W związku z obfitym ukrwieniem i wzmożoną pobudliwością nerwowego układu naczyniowego powiększona tarczyca często tętni (struma pulsatoria). Tętnienie czasami jest udzielone z tętnicy szyjnej. Może się zwiększać także węzina tarczycy. Rzadziej są powiększone tarczyce dodatkowe przy prawidłowej wielkości tętnicy głównej. W miejscu tętnicy w chorobie Gravesa-Basedowa często stwierdza się mruk koci, a osłuchiwaniem głośny szmer skurczowy i nierzadko także rozkurczowy.

W gruczolaku toksycznym tarczycy (adenoma toxicum glan-dulae thyreoideae) tarczyca jest powiększona niesymetrycznie, jest zbita, nawet twarda, guzowata, przy czym guzki są różnej wielkości i nie różnią się wyraźnie od guzków w nietoksycznym wolu guzkowym. Tętnica w gruczolaku toksycznym tarczycy nie tętni, w jej obrębie nie stwierdza się mruku kociego ani szmerów naczyniowych.

W matołectwie (cretinismus, ryc. 57) tarczyca jest mała lub powiększona, nieraz olbrzymia w postaci zwisającego wola, rzadziej tarczycy nie ma.

Ryc. 57. Grupa matołków; a — c — wolowatych; i — bez wola (wg Jotesa).

Tarczyca w stanie zapalnym (thyreoiditis) jest powiększona i bolesna przy obmacywaniu. W różnych postaciach zapalenia przewlekłego tarczycy jest ona zbita lub twarda.

KOŃCZYNY

Aby nie przeoczyć niewielkich zmian dotyczących jednej z kończyn, np. niedużego zaniku mięśni, kończyny bada się zawsze porównując z sobą obie kończyny górne i w takiż sposób obie dolne. Bada się wielkość (długość i grubość) kończyn, ich kształt i symetrię, stan kości, stawów, mięśni, skóry i paznokci oraz naczyń krwionośnych. Kończyny dolne bada się zarówno w pozycji stojącej, jak i leżącej.

Powiększenie kończyny spostrzega się:

1)    w związku ze zmianami rozrostowymi w kościach i w częściach miękkich na tle nadmiernego wytwarzania hormonu wzrostu przez przednią część przysadki;

2)    w związku ze zmianami przerostowymi w kościach i w tkance podskórnej wiodącymi do słoniowacizny (elephantiasis, ryc. 58) oraz w związku z bardzo dużymi obrzękami;

Ryc. 58. Słoniowacizna prawej dolnej kończyny (wg Sz. Brónowskiegó).

8 Zory^s ogólnej diagnostyki 113