142 143 2

spełnia funkcję obrońcy. Krab często zmienia muszlę, a przenosząc się j₀ nowej zabiera ukwiała, przez co ukwiał uzyskuje nowe siedlisko. Ukwial występuje we wszystkich morzach europejskich, z wyjątkiem Bałtyku.

Ukwial koński — Actina eąuina, szeroko rozprzestrzeniony, ma 192 ramio, na ułożone w 6 okółkach. Szkarłatnoczerwono zabarwiony. Zamieszkuje stref) przybrzeżne, w czasie odpływu kurczy się i zatrzymuje we wnętrzu ciała zapas wody. Żyje do 70 lat.

Rząd: koralowce kamienne — Scleractina

Synonim: madreporowce — Madieporaria

Rząd najliczniejszy w gatunki, ok. 2 500, w większości kolonijne. Polipy cechują brak syfonoglyf i słabo rozwinięty system włókienek kurczliwych w komórkach nabłonkowo-mięśniowych. Szkielet zewnętrzny wapienny, wykrystalizowany najczęściej w postaci aragonitu, delikatny lub masywny sprawiający wrażenie skały. Przedstawicieli cechuje stenotermia, występują tylko w pasie najcieplejszych wód, których temperatura nie spada poniżej 20,5°C.

Gatunki z rodzaju Mudrepora tworzą drzewkowate kolonie, których ksztah zależy od siły prądów wody. W strefach o spokojnych wodach tworzą delikatne rozgałęzienia, pokryte delikatnym szkieletem, a w strefie przypływów i odpływów — masywne rozgałęzienia i masywne szkielety.

Rodzaje Goniastrea i Perforata obejmują gatunki mające najistotniejsze znaczenie w tworzeniu raf. Polipy rosną ku górze, oddzielając się od starszego szkieletu septami. Wymagają dużo światła, współżyjąc z glonami dostarczającymi im tlenu.

Rodzaj meandrowce (synonim: mózgówniki, fot. 3C) — Meandrina zawiera gatunki tworzące kolonie polipów połączonych w pofałdowane rzędy. Kolonie powstają przez podziały podłużne tarcz gębowych. Szkielet wapienny masywny.

W rodzaju grzybniki — Fungia polipy żyją samotnie, są płaskie lub okrągławe, o średnicy dochodzącej do 30 cm. Teka zbudowana jest na kształt grzyba kapeluszowego z cienkimi blaszkami.

Rząd: ukwiałki — Zoanthida

Synonim: Zoantharia

Polipy drobne, o średnicy 1—2 cm, przypominające ukwiały, ale z jednym syfonoglyfem. Mają spirocysty. W większości kolonijne, bez szkieletu, z grubym oskórkiem, albo naskórkiem pokrytym ciałami obcymi, ziarnami piasku czy igłami gąbek. Wiele gatunków jest epizoicznych, to jest żyje osiadłe na bezkręgowcach morskich.

Zoanthus socialus występuje u wybrzeży Antyli.

Rząd: koralnlkł — Coralllmorpharia

Polipy przypominają koralowce szlachetne (zob. koralowce oimiopromienne), ale nie mające szkieletu a mające symetrię sześciopromienistą. Samotne i kolonijne.

Rodzaje: Corynaclis, Rhodactis, Ricordea.

Rząd: kolcznikl — Antipatharia

Synonimy: czarne koralowce, rogowca

Gatunki głównie głębinowe, występujące w morzach tropikalnych Kolonijne. Kolonie do 6 m wysokie, drzewkowate, usztywnione rogowym s/.kieletem osiowym, o zabarwieniu brązowym lub czarnym. Pręty osiowe pokryte kolczastymi wyrostkami. Przegrody zupełne, ale ruchliwe, w liczbie 6,10,12,24. Jeden syfonoglyf. Szkielety używane w zdobnictwie.

Anlipalhes glaberrina, o zabarwieniu czarnym, występuje w Morzu Śródziemnym.

Rząd: szorstnikl — Ceriantharia

Polipy samotne, duże. Pień wysmukły, bez szkieletu i stopy. Przegrody zupełne. Długie ramiona na brzegu tarczy gębowej, liczne. Okółek krótkich ramion dookoła otworu prowadzącego do gardzieli. Jeden syfonoglyf. Mają ptychocys-ty. Żyją zagłębione w mule lub piasku dna morskiego. Zagłębienie ma kształt rury, wyściela go stwardniały śluz, wydzielina naskórka polipa. U niektórych gatunków wyściółka jest inkrustowana wydalonymi z naskórka ptychocystami.

Szorstnik samotny — Cerianthus soliiarius ma otwór w podstawie pnia. Może w całości chować się do rury w mule. Morze Śródziemne.

ZESTAWIENIE SYSTEMATYKI PARZYDELKOWCÓW Typ: parzydełkowce — Cnidaria Gromada: stułbiopławy — Hydrozoa Rząd: stułbiowce — Hydroida Podrząd: Anthomedusae Podrząd: Leptomedusae Rząd: Milleporina Rząd: Stylasterina Rząd: Trachy lina

Rząd: cewiopławy — Siphonophora Podrząd: Calycophora Podrząd: Physophora Podrząd: Chondrophora Rząd: Actinulida

Gromada: krążkopławy — Scyphozoa

143