156 157

W miejscu hezpowictrznej tkanki płucnej z drożnym doprowadzającym oskrzelem oraz w miejscu powietrznej jamy w płucu głos słyszy się silniej i z wyraźniejszą artykulacją. Jest to odgłos oskrzelowy mowy pa to-logiczny (bronchophonia pathologka). Rozpoznaje się go przez porównanie w symetrycznych miejscach klatki piersiowej.

Odgłos oskrzelowy mowy patologiczny nieraz towarzyszy patologicznemu szmerowi oskrzelowemu i dźwięcznym rzężeniom i może mieć także charakter metaliczny. Pomimo jednak powstawania w tych samych warunkach, w których słyszy się przed chwilą wymienione szmery — patologiczny oskrzelowy odgłos mowy, szmer oddechowy oskrzelowy i dźwięczne rzężenie nie zawsze stwierdza się w tym samym miejscu: patologiczny odgłos oskrzelowy mowy słyszy się czasami już w tym okresie, w którym bezpowietrzność tkanki płucnej lub jama me objawiają się jeszcze szmerem oskrzelowym. Stąd wynika konieczność badania chorych co do obecności nie tylko szmeru oddechowego oskrzelowego i dźwięcznych rzężeń, ale również co do zachowania się odgłosu oskrzelowego mowy.

W miejscu dużej jamy. zwłaszcza w górnym płacie, oraz rozległego nacieku, słyszy się niekiedy odgłos oskrzelowy mowy bardzo silny z nader wyraźną artykulacją sprawiający wrażenie, jakby głos powstawał w miejscu osłuchiwania. Taki odgłos mowy nosi miano: „głospiersiowy" (pectoriloquium). Znika on w razie zatkania się ujścia oskrzela do jamy.

Jeżeli głos dochodzi do powierzchni klatki piersiowej z przerwami, to nabiera odcienia nosowego, przypominając wtedy głos, który jest słyszalny, gdy się mówi przy zamkniętych nozdrzach. Odgłos oskrzelowy mowy z takim odcieniem zwie się „bekiem kozim" (aegophonia). Słyszy się go w nieżytach oskrzeli, w wysiękowym zapaleniu opłucnej, w miejscu nacieku tkanki płucnej, w przypadkach guzów w płucu itd„ jeżeli rozprzestrzenianie się fal głosowych w kierunku ściany klatki piersiowej zostaje chwilowo przerwane przez wydzielinę chorobową w oskrzelu albo wskutek ucisku oskrzeli przez wysięk, naciekłe ognisko lub guz w płucu. Najczęściej słyszy się bek kozi w wysiękowym zapaleniu opłucnej. Stwierdza się go wtenczas w miejscu górnej granicy wysięku na przestrzeni od kręgosłupa do brodawki sutkowej, zwłaszcza w okolicy pachowej i sąsiedniej części klatki piersiowej.

Prócz badania klatki piersiowej osłuchiwaniem podczas głośnego mówienia badanego, stosuje się osłuchiwanie szeptu (bronchophonia aphona). Słyszy się go czasami bardzo wyraźnie (pectoriloquium aphonum) w miejscu drobnych nacieków w płucu, nawet nie wywołujących jeszcze szmeru oskrzelowego ani wzmożenia drżenia piersiowego, oraz w okolicy gómej granicy miernego wysięku opłucnej, zwłaszcza blisko dolnego kąta łopatki.

Badanie szeptu ma szczególne znaczenie w przypadkach utraty głosu wskutek np gruźlicy krtani oraz w przypadkach, w których chory z powodu bólów w klatce piersiowej oddycha powierzchownie, przez co szmer oskrzelowy ani nęrenia me mogą się ujawnić.

NAZEWNICTWO I PATOMKOIANIZM PODSTAW OSI.UCHIWANIA W NOWSZYM UJĘCIU*

W żadnym Innym dziale diagnostyki układu oddechowego nie odnotowano tylu zmian oo w osluchiwanlu. Siało się to możliwe dzięki rozwojowi nauki o dźwiękach, akustyce. W konfrontacji z tym dziewiętnastowieczna nauka o osiuchiwaniu musiała ulec ewolucji. W związku z tym. że ewolucja ta jest w toku, czytelnik musi przyjąć niżej podane wiadomości jako propozycję, która z czasem będzie ulegać dalszym zmianom.

Z punktu widzenia akustyki zjawiska osluchowc, które rejestrujemy podczas osiuchiwaniu płuc, są dźwiękami. Niektóre z nich kwalifikuje się jako „szumy", które w potocznej medycynie nazywa się .szmerami” Inny rodzaj dźwięków to „świsty" i „furkoty", znane nam jako świsty i furczenia oraz „trzaski", które od dawna nazywamy trzeszczeniami. W terminologii akustycznej nie ma zjawisk, które zwykliśmy nazywać rzężeniami i tarciem opłucnej. Należy przyjąć, że są to szczególnego rodzaju trzaski, inaczej trzeszczenia. Termin „dźwięk" ma znaczenie ogólne i dlatego mówiąc ogólnie

0    zjawiskach osfuchowych w płucach musimy użyć terminu dźwięki oddechowe zamiast dotychczas stosowanego pojęcia szmery oddechowe. Szmery (szumy) oddechowe są szczególną postacią dźwięków oddechowych. Biorąc pod uwagę dotychczasowe przyzwyczajenia można na zasadzie kompromisu zgodzić się na pozostawienie terminu „szmery oddechowe" (w tym wąskim znaczeniu), „furczenia" i „świsty" oraz „trzeszczenia".

świsty i furczenia z punktu widzenia akustyki klasyfikuje się jako szmery ciągle, a w zależności od częstotliwości drgań (niska lub wysoka częstotliwość) nazywa się je odpowiednio furczcniami lub świstami. Biorąc pod uwagę złożoność dźwięku (pojedyncze lub liczne) nazywa się je mono- lub polifonicznymi. Uwzględniając czas trwania zjawiska osluchowego klasyfikuje się je jako krótkie lub długie, a w zależności od fazy oddychania jako wdechowe i wydechowe. W zależności od odcinka powstania szmeru w poszczególnej fazie oddechowej klasyfikuje się je jako wczesne lub późne (wdechowe lub wydechowe).

Trzeszczenia są to przerywane, krótkotrwale dźwięki, które charakteryzuje się w zależności od częstotliwości (wysoka lub niska), liczebności (pojedyncze, mnogie), fazy oddechowej (wdechowe

1    wydechowe) oraz momentu ich ujawnienia się w fazie oddychania (wczesne i późne). Niezależnie od tego klasyfikuje się je w zależności od miejsca powstawania (płucne lub opłucnowe). Częstotliwość trzeszczeń dla uproszczenia odnotowuje się jako wysokie, średnie i niskie.

Z klasyfikacji eliminuje się anachroniczne z punktu widzenia nauki o dźwiękach terminy; rzężenia wilgotne, drobno-, średnio- i grubobańkowe, pozostawiając szmer tarcia opłucnej (tarcie jest terminem stosowanym w mechanice).

Na podstawie terminologii stosowanej w akustyce i pewnych jej uproszczeń, które najmniej zmieniają nawyki dotychczasowego nazewnictwa, proponuje się niżej zamieszczony podział dźwięków oddechowych.

Dźwięki fizjologiczne (F)i dźwięki patologiczne (P)

I. Szczegółowy podział dźwięków płucnych

A.    Dźwięki oddechowe podstawowe

I. Szmer (dźwięk) oddechowy pęcherzykowy

a)    prawidłowy

b)    głośny

c)    cichy

d)    zniesiony

1 Szmer (dźwięk) oddechowy oskrzelowy (F lub P)

B.    Dźwięki oddechowe dodatkowe

I. Świsty i furczenia (dźwięki ciągle) ' Napisał prof. Waclam Droact.