168 169 3

Hyponeura,

Epineura.

W pierwszej grupie centralne części układu nerwowego w całości albo z wyjątkiem zwojów głowowych, położone są po brzusznej stronie ciała. W drugiej — centralne części układu nerwowego w całości leżą nad przewodem pokarmowym, po stronie grzbietowej. Do pierwszej grupy należy większość trójwars-iwowych. Druga obejmuje strunowce.

Sposoby bruzdkowania. Elementy bruzdkowania spiralnego występują u wielu trójwarstwowych, ale nie zawsze ten typ bruzdkowania wiąże się ze ścisłą determinacją rozwojową. U pierścienic i mięczaków bruzdkowanie jest ściśle spiralne i ściśle zdeterminowane. W związku z powyższym te dwa typy łączy się w grupę: Spiralia i przeciwstawia reszcie trójwarstwowych, określanych jako: Aspiralia.

Typy larw. Biorąc pod uwagę występowanie larw o znaczeniu filogenetycznym wyróżnia się u trójwarstwowych trzy grupy:

Protrochozoa,

Trochozoa,

A cl ino trochozoa.

Pierwsza grupa obejmuje wirki i wstężnice, trójwarstwowe cechujące się tym, że mają w rozwoju osobniczym larwy o budowie zbliżonej do trochofory. Do drugiej grupy zalicza się pierścienice i mięczaki, typy oznaczające się posiadaniem trochofory. Trzecia grupa obejmuje kryzelnice, mszywioły i ramicnionogi. u których występuje aktinotrocha, larwa zbliżona budową do trochofory, ale wyżej uorganizowana niż w pierwszej grupie.

Inne kryteria. Systematycy stosują różne, inne niż omówione w tym rozdziale, kryteria, np. jednoczą kryzelnice, mszywioły i ramienionogi w grupę: Lophophora (synonim: czułkowce — Tentacu/ata), ze względu na obecność u wszystkich przedstawicieli tych trzech typów lofoforu, narządu służącego do naganiania pokarmu. Lophophora, ze względu na występowanie larwy aktinotrochy, tworzą jednocześnie grupę: Actinot-rochozoa. Co więcej, ponieważ mają segmentację, wyrażającą się trójdzielną celomą, zaliczane są do Oligomera, a w obrębie tej ostatniej grupy tworzą trójjamowce — Trimera. Są to jednak kryteria zbyt specjalistyczne i nie będziemy ich dalej rozwijać. W tym rozdziale omówiono tylko wstępnie możliwości zastosowania różnych kryteriów, przy jednoczeniu trójwarstwowych w grupy. Nie wszystkie będziemy stosować w kolejnych rozdziałach. Do omówienia ich wartości w rozważaniach filogenetycznych, wrócimy jeszcze na końcu podręcznika, w rozdziale sumującym — Drogi ewolucji bezkręgowców.

Wreszcie, należy dodać, że wszelkie grupowania trójwarstwowych są obciążone subiektywnymi spojrzeniami systematyków, ponieważ są one ogromnie zróżnicowane pod względem budowy, funkcjonowania i rozwoju. Brak zgodności poglądów jest tak wielki, że praktycznie biorąc, każdy autorski podręcznik systematyki bezkręgowców inaczej określa przynależność typów do poszczególnych grup.

PROTOSTOMIA

Synonimy: pragębe, pierwousle

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

_up₈ obejmuje wielokomórkowce trójwarstwowe, dwubocznie symetryczne, ° których ^w rozwoju zarodkowym pragęba bezpośrednio przekształca się ^u funkcjonalny otwór gębowy. Do grupy zalicza się 23 typy:

płazińce — Platyhelminthes wstężnice — Nemertea szczękogębe — Gnathostomulida wrotki — Rotatoria brzuchorzęski — Gastrotricha ryjkogłowy — Kinorhyncha kolczugowce — Loricifera nicienie — Nematoda nitnikowce — Nematomorpha kolcogłowy — Acanthocephala kielichowate — Kampiozoa pierścienice — Annelida niezmogowce — Priapulida sikwiaki — Sipunculida szczetnice — Echiurida stawonogi — Ar tli rop o da pazurnice — Onychophora wrzęchy — Pentastomida niesporczaki — Tardigrada mięczaki — Mollusca kryzelnice — Phoronida mszywioły — Bryozoa ramienionogi — Brachiopoda.

U przedstawicieli typów stojących najniżej w hierarchii systematycznej otwór gębowy powstały z pragęby zajmuje położenie nabrzuszne, w miarę ewolucji pierwogębych przemieszczał się ku przodowi ciała. Pod względem reszty cech grupa jest bardzo niejednolita. Obejmuje zarówno formy bez wtórnej jamy ciała, z blastocelem wypełnionym parenchymą, mające pseudo* celomę, jako jamę ciała, jak i wyposażone w dwie jamy — blastocel i celomę, ale różnie rozwinięte.

169