194 195

Oto przykład socjogramu indywidualnego:

Rys. 4. Socjogram indywidualny

Źródło: D. Ekiert-Grabowska (1984, s. 64)

Interpretacja socjogramu indywidualnego jest na ogół niepełna bez rozpatrywania go na tle całościowego rozkładu dokonanych wyborów w grupie, czyli bez znajomości socjogramu grupowego. Niemniej socjogram indywidualny może oddać także w badaniach pedagogicznych niejedną usługę. Pomocny okazuje się zwłaszcza w badaniach pedagogicznych, których celem jest zarejestrowanie zmian zachodzących w układzie stosunków interpersonalnych między centralni) osobą socjogramu indywidualnego a pozostałymi członkami grupy lub zmian dotyczących zajmowanej przez tę osobę pozycji w grupie. W tym celu można odpowiednio uszczegółowić socjogram indywidualny poprzez uwzględnienie różnych poziomów socjometrycznych (por. M. Pilkiewicz, 1973b, s. 246 i n.).

Wszystkie scharakteryzowane wyżej socjogramy — pomimo wielu ich zalet nic wystarczają dla możliwie pełnej interpretacji danych zamieszczonych w ta-Iwll socjometrycznej. Zachodzi niejednokrotnie także potrzeba ilościowego opra-i UWnnia zgromadzonego materiału socjometrycznego.

d. Ilościowe opracowanie danych socjometrycznych

W wyniku ilościowego opracowania danych socjometrycznych otrzymujemy ni/ne wskaźniki cyfrowe w zależności od rodzaju dokonanych obliczeń. Stąd też mówi się niekiedy w tym przypadku o „analizie wskaźnikowej” lub „analizie indeksowej”. Wyróżnia się na ogół wskaźniki indywidualne i grupowe oraz wskaźniki dla poszczególnych podgrup interesującej badacza grupy. Tutaj ograniczam się lulynie do zaprezentowania wskaźników grupowych i indywidualnych.

Wskaźniki grupowe

Wskaźniki grupowe określają stopień nasilenia stosunków interpersonalnych pilnujących w grupie. Używanymi często wskaźnikami grupowymi są: wskaźnik pozytywnej lub negatywnej ekspansywności grupy (E), wskaźnik spójności grupy (Co), wskaźnik zwartości grupy (Icc) i wskaźnik integracji grupy (I). Wskaźniki te —jak również indywidualne — przytaczam za M. Pilkewiczem (1963).

Wskaźnik pozytywnej lub negatywnej ekspansywności grupy oblicza się wówczas, gdy osoby badane nie były ograniczone pod względem liczby dokonanych wyborów. Posługujemy się w tym przypadku następującym wzorem:

ogólna liczba wyborów oddanych przez grupę N

przy czym N oznacza ilość wszystkich członków w grupie. Wskaźnik pozytywnej ekspansywności grupy (PE) otrzymujemy po podstawieniu do powyższego wzoru wyborów pozytywnych; wskaźnik negatywnej ekspansywności grupy (NE) po podstawieniu wyborów negatywnych. Przypuśćmy, że w grupie 30-oso-bowej oddano 120 pozytywnych wyborów, wówczas wskaźnik pozytywnej ekspansywności grupy wynosiłby 4 (ponieważ 120:30 = 4). Tak więc wskaźnik ten stanowi przeciętną liczbę wyborów oddanych przez jednego uczestnika grupy.

Wskaźnik spoistości grupy (Co) stosuje się zarówno przy ograniczonej, jak i nieograniczonej ilości dokonanych wyborów. Oblicza się go według wzoru:

195