196 197

Co

liczba wyborów wzajemnych

gdzie C₂ⁿ — to liczba możliwych wzajemnych wyborów w grupie. W/ń| ten bierze pod uwagę —jak widzimy —jedynie wzajemne, pozytywne wyhoiy Nie uwzględnia wyborów jednostronnych i negatywnych. Liczbę możliwych wzajemnych wyborów, przy ograniczonej ich ilości, oblicza się, mnożąc lic/hf wszystkich członków w grupie (N) przez dopuszczalną liczbę wyborów (d), l|

Tak więc jeśli w grupie 10-osobowej liczba wyborów wzajemnych wynosi 8 (przy trzech dopuszczalnych wyborach), a liczba możliwych wyborów wzajem nych 15, to wskaźnik spoistości grupy równa się 0,53 (ponieważ: 8:15 = 0,5.1), Natomiast dla nieograniczonej liczby wyborów:

N

C₂

N(N - 1) 2

Wskaźnik zwartości grupy (Icc) oblicza się według wzoru:

Icc

R_ia

U-p

gdzie:

R —jest to liczba wyborów wzajemnych,

U —jest to liczba wyborów nieodwzajemnionych,

p — równa się ^ ^ , gdzie d jest to liczba wyborów dopuszczalnych, q — równa się 1 - p.

Wskaźnik ten stosuje się jedynie w przypadku ograniczonej liczby wyborów i nie jest łatwy do zinterpretowania. Z reguły jednak wskazuje on na tym większą zwartość grupy, im więcej dokonano w niej wyborów wzajemnych niż wyborów jednostronnych (nieodwzajemnionych).

W przypadku posłużenia się tymi samymi danymi, co w odniesieniu do podanym wcześniej wskaźnika spoistości i przy założeniu, że mamy do czynienia z 12 Myltorami nieodwzajemnionymi, wskaźnik zwartości grupy równa się 1,52 (ponie-w.i/ 9(R) • 0,67(q): 12(U) ■ 0,33(p) =1,51).

Wskaźnik integracji grupy (I) obliczamy na podstawie następującego wzoru:

liczba osób izolowanych

Tak więc grupa jest tym bardziej zintegrowana, im mniej jest w niej uczniów Izolowanych, czyli takich, które nie otrzymały ani jednego wyboru pozytywnego, Tak więc najwyższy wskaźnik interakcji przysługuje grupie, w której nie odnotowano ani jednej osoby izolowanej. Także i ten wskaźnik jest niełatwy do Interpretacji.

Każdy z podanych wyżej wskaźników grupowych odzwierciedla jedynie określony aspekt układu stosunków interpersonalnych w grupie. Dlatego zaleca nię, aby w ilościowym przedstawieniu danych socjometrycznych nie ograniczać •tlę wyłącznie do jednego wskaźnika grupowego. Doradza się uwzględnić co Mlijmniej dwa takie wskaźniki.

Wskaźniki indywidualne

Oprócz wskaźników grupowych, jak wiemy, istnieją wskaźniki indywidualne. Określają one zajmowaną pozycję przez jednego uczestnika grupy wśród pozostałych jej członków. Uwzględnia się przy tym liczbę wyborów otrzymanych lub oddanych przez osobę ocenianą pod tym względem. Wskaźniki te — zgodnie z nazewnictwem M. Pilkiewicza (1963, s. 143 i n.) — to status pozytywny, status negatywny, status mieszany, wskaźnik ekspansywności pozytywnej i wskaźnik ekspansywności negatywnej.

Status pozytywny lub status wyborów pozytywnych (CS^ otrzymuje się w wyniku zastosowania następującego wzoru:

_liczba wyborów otrzymanych_

N-l

197