19

5. Automatyzacja: całkowita "naturalizacja" zespołu czynności pozwalająca uczniowi na uzyskiwanie maksimum skuteczności przy minimum nakładu energii.

Taksonomia Davego stanowi rozwinięcie trzech wyższych kategorii taksonomii Simpson, a podmiotowość ucznia i celowość jego zachowań jest tu wyraźniej zaznaczona. Z tego powodu zyskała ona pewne uznanie w Europie /Pricke 19?4, s. 25; Byćkovsky i in. 1981, s. 21-22/.

Najszerszy zakres zachowań obejmuje taksonomia Anity Harrow /1972/, wywiedziona z obserwacji rozwoju motoryki dziecka. Główne kategorie tej taksonomii są następujące:

1. Odruchy: wrodzone reakcje ruchowe na niektóre bodźce, wykonywane bez udziału woli.

2. Ruchy podstawowe: układy odruchów samodzielnie wytwarzane przez dziecko, zwłaszcza w związku z przemieszczaniem się i manipulacją przedmiotami.

3. Zdolności percepcyjne: interpretacja bodźców zmysłowych pozwalająca na dostosowanie ruchu do otoczenia i jego wewnętrzną koordynację.

4. Zdolności fizyczne: funkcjonalne właściwości człowieka- wytrwałość, siła, gibkość i zwinność - niezbędne do wyćwiczenia ruchów złożonych.

5. Ruchy wyćwiczone: limiejętności ruchowe o złożonej i elastycznej strukturze, uzyskane w drodze celowego wysiłku i długotrwałych ćwiczeń.

6. Ruchowe środki wyrazu: niewerbalna komunikacja międzyludzka wykorzystująca mimikę i pantomimikę.

Taksonomia Harrow jest inwentarzem ruchów człowieka, niezbyt przydatnym do klasyfikacji celów nauczania ruchu poza najwcześniejszym dzieciństwem, szkołą specjalną, niektórymi rodzajami sportu, aktorstwem i baletem. Jej powodzenie, podobnie jak powodzenie taksonomii poznawczej Gagne, płynie.z pogłębienia psychologicznego.

Własny projekt typowo szkolnej taksonomii celów dziedziny praktycznej przedstawię w następnym punkcie.

0 MOŻLIWOŚCI SYNTEZY TAKSONOMII CEL&W KSZTAŁCENIA

Często wyrażane są obawy, że postępy operacjonalizacji celów nauczania naruszają równowagę między dziedzinami poznawczą i motywa-cyjną kształcenia oraz prowadzą do przeciwstawiania sobie tych dzie-dżin. Pożądany byłby równoległy rozwój pomiaru wychowawczego z pomiarem dydaktycznym.

Jedną z dróg wzmacniania związku diagnoz osiągnięć uczniów w obu dziedzinach jest budowanie wspólnych taksonomii celów kształceniu. Taką próbę przedstawili John Hough i James Duncan /1970/, traktując "wiadomości", "umiejętności praktyczne" i "stany uczuciowe" jako zachowania elementarne, a zastosowania konwergencyjne, dywergencyjno i krytyczne /evalustive/ tych elementów jako kolejne kategorie rów-noległych kategorii celów. Oparcie analizy trzech dziedzin kształcenia — poznawczej, psychomotorycznej i emocjonalnej - na wymiarze "operacji umysłowych" modelu Guilforda /1978/ nie wydaje się pomysłem szczęśliwym. Zasługą Hougha i Duncana jest zwrócenie uwagi na to, że wiele celów kształcenia należy w równym stopniu do dwu, a nawet do wszystkich trzech dziedzin.

W swoim projekcie syntetycznej taksonomii celów kształcenia ni" idę tak daleko jak autorzy amerykańscy, gdyż tworzenie wspólnyo li hierarchii celów nauczania i wychowania wydaje mi się niemożliwi’.

Dla wygody użytkownika warto było formalnie upodobnić dwie taksonomie /por. tabele 1 i 2/. Teraz spróbuję zbliżyć je do uiobio przez wypełnienie dzielącej je przestrzeni.

Podstawą proponowanej syntezy jest spostrzeżenie, że niektóre postawy rodzą się z przyswajanych wiadomości /uogólnionej wiedzy/, a niektóre umiejętności opierają się wprost na działaniach.

Postawy wsparte nu wiedzy o świecie dotyczą zastosowań tej wiedzy do wyjaśnienia zjawisk i podejmowanie decyzji. Wraz z wiedzą tworzą dziedzinę światopoglądową, wiążącą nauczanie z wychowaniem.

Umiejętności uzyskiwane przez ćwiczenie przy niewielkim udziale wiedzy werbalnej określone bywają jako "psychomotoryczne". Tak je nazywając, nie doceniamy nawyków intelektualnych związanych z czytaniem /cichym/, pisaniem /ortografia/ i liczeniem /algorytmami/, a także wykonywaniem złożonych czynności zawodowych. Takie umiejętności wraz z prowadzącymi do nich działaniami tworzą dziedzinę praktyczna, wiążącą wdrożenie do działania /wychowanie/ z nauczaniem.

Układ celów czterech dziedzin kształcenia przedstawia rysunek 2.