1tom066

4. INFORMATYKA 134

druku niewiele ustępują im drukarki natryskowe („atramentowe”), budujące wyprowadzany druk lub obraz z plamek uzyskiwanych przez elektronicznie sterowany natrysk farby. Drukarki te są nieco tańsze od laserowych, droższa natomiast jest ich eksploatacja. Stosunkowo rzadko natomiast stosowane bywają bezuderzcniowe drukarki piszące na papierze elektroczułym lub termoczułym.

Ze względu na tryb pracy można drukarki podzielić na znakowe, mogące wyprowadzać tylko teksty, graficzne, mogące wyprowadzać zarówno teksty, jak i rysunki, oraz drukarki uniwersalne, mogące pracować — w zależności od żądania użytkownika — w trybie znakowym lub graficznym.

Przy wyborze drukarki bądź trybu jej pracy należy pamiętać, że wyprowadzanie tekstu na drukarce graficznej albo na drukarce uniwersalnej pracującej w trybie graficznym trwa z reguły kilkakrotnie dłużej niż na drukarce znakowej albo na drukarce uniwersalnej pracującej w trybie znakowym.

Do wyprowadzania rysunków większego formatu, niż pozwalają na to drukarki, stosuje się koordynalografy („plotery”) piórkowe lub rastrowe. Koordynatograf piórkowy jest wyposażony w pisaki, przesuwane po prostych odcinkach między punktami o zadanych współrzędnych; przy dostatecznie dużej gęstości tych punktów wykreślane przez koordynatograf łamane mogą się wystarczająco mało różnić od dowolnych krzywych. Koordynatografy rastrowe, działające na zasadzie natrysku farby z. mikroskopijnych dysz, osiągają rozdzielczość rzędu kilkuset punktów obrazowych na cal; pozwalają one — w ramach tej rozdzielczości — na wykreślanie dowolnych (w tym też wielobarwnych) rysunków wysokiej jakości.

Stosunkowo rzadko bywają wykorzystywane urządzenia wyprowadzające z komputera informacje w postaci dźwięków. W najprostszym przypadku może to być buczek, zwracający uwagę użytkownika na zaistniałą szczególną sytuację (np. błąd lub ukończenie dłużej trwającego procesu); kiedy indziej wyposaża się komputery w sterowane generatory akustyczne, pozwalające na emitowanie bardziej złożonych sygnałów. Sterowany przez odpowiedni program generator taki może wyprowadzać dźwięki, symulujące ludzką mowę. Wyprowadzanie informacji w postaci odtwarzanej lub generowanej mowy zaleca się jednak ograniczać do przypadków, w których użytkownik — z różnych przyczyn — nie może posługiwać się wzrokiem, koniecznym do korzystania z wyjścia przez ekran lub drukarkę.

Urządzenia wyprowadzania informacji bywają też łączone z urządzeniami wprowadzania w dogodne dla użytkownika zestawy. Typowym przykładem jest tu stanowisko, złożone z klawiatury, monitora i ewentualnie drukarki, zwane końcówką (terminalem) dostępu do komputera. Terminal wyposażony we własną pamięć i procesor może zapewnić użytkownikowi częściową niezależność od głównego komputera, biorąc na siebie czynności takie, jak wspomaganie przygotowania, kontroli i modyfikacji wprowadzanych danych, selekcję i redakcję informacji wprowadzanych, a także prostsze operacje właściwego przetwarzania.

4.2.4. Klasyfikacja systemów cyfrowych

Stosowany niekiedy podział maszyn cyfrowych na generacje jest umowny i nie zawsze jednakowo rozumiany. Najczęściej przyjmuje się;

Generacja 0 — maszyny mechaniczne i elektromechaniczne (np. przekaźnikowe); Generacja 1 — maszyny na lampach elektronowych;

Generacja 2 — maszyny na tranzystorach;

Generacja 3 — maszyny na mikroclektronicznych układach scalonych;

Generacja 4 — systemy wieloprocesorowe i sieci komputerowe;

Generacja 5 -— zapowiadana na lata dziewięćdziesiąte generacja, oparta na dalszym

rozwoju technik mikroelektronicznych i na szerokim stosowaniu metod sztucznej

inteligencji.

Nieprecyzyjny jest również podział maszyn na małe komputery osobiste, komputery duże oraz największe superkomputery. Granice między tymi klasami, określane według mocy obliczeniowych (tzn. liczby operacji w jednostce czasu) nieustannie przesuwają się w górę ze względu na stałe postępy technologii. Niekiedy granice te mogą się zacierać. Między komputerami osobistymi a komputerami dużej mocy wprowadza się często pośrednią kategorię „stacji roboczych”, mających dość duże moce obliczeniowe własne, a wykorzystywanych do współpracy z podobnymi stacjami albo z komputerami dużej mocy w sieciach.

4.3. Oprogramowanie

4.3.1.    Klasyfikacja oprogramowania

Na oprogramowanie systemu cyfrowego składają się: programy —jednostki zdolne do samodzielnej pracy w komputerze, podprogramy — realizujące wykonywane często czynności i przeznaczone do wbudowywania ich do samodzielnych programów, a także zestawy programów lub podprogramów, nazywane pakietami lub bibliotekami programów bądź podprogramów, albo też systemami oprogramowania. Ze względu na swą rolę w systemie cyfrowym rozróżnia się: oprogramowanie podstawowe, stanowiące wraz ze sprzętem uniwersalne narzędzie wykonywania obliczeń, oraz oprogramowanie użytkowe, ukierunkowane na poszczególne zastosowania. Ważną podklasą oprogramowania użytkowego jest oprogramowanie narzędziowe, wspomagające budowę i analizę wszystkich w zasadzie rodzajów oprogramowania.

Współpracujące ze sobą elementy oprogramowania podstawowego tworzą system operacyjny, którego głównym zadaniem jest gospodarka sprzętowymi, programowymi i informacyjnymi zasobami systemu cyfrowego. System operacyjny może też programowa realizować bardziej złożone rozkazy programów wykonywanych pod jego nadzorem.

Ze względu na sposób współpracy z użytkownikiem oprogramowanie można dzielić na: wsadowe, pracujące w zasadzie bez kontaktu z użytkownikiem, i dialogowe (interakcyjne, konwersacyjne), którego praca jest sterowana przez dialog toczący się między programem a użytkownikiem w czasie pracy programu.

Dalsza klasyfikacja oprogramowania to klasyfikacja według języka, w którym jest ono zapisane. Stosunkowo łatwo czytelne i podatne na ewentualne modyfikacje jest oprogramowanie dostępne w wersji źródłowej, tj. takiej, w której było ono pisane przez autora. Zalet tych nic ma oprogramowanie dostępne wyłącznie w postaci częściowo albo całkowicie przetłumaczonej na język pośredni segmentów półskompilowanych lub język wewnętrzny maszyny.

4.3.2.    Ocena oprogramowania

Rozważając ewentualność nabycia gotowego oprogramowania należy brać pod uwagę:

—    jego techniczną zgodność z posiadanym lub planowanym do zakupu sprzętem i oprogramowaniem podstawowym;

—    zgodność z założonymi zadaniami, w tym możliwość uzyskania wymaganych parametrów ilościowych, jak dokładność wyników czy dostatecznie duża szybkość działania systemu;

—    zgodność z formatami posiadanych danych, szczególnie jeżeli występują one w większych ilościach;

potrzebny czas i koszt przeszkolenia personelu wykorzystującego oprogramowanie, a także ergonomiczne cechy jego obsługi;

ekonomiczne wykorzystywanie sprzętowych zasobów komputera i materiałów eksploatacyjnych;

możliwość uzyskania usług serwisowych, takich jak konsultacje dotyczące użytkowania danego oprogramowania, usuwanie ewentualnych błędów, a także wprowadzanie modyfikacji, których potrzeba może powstać w czasie eksploatacji oprogramowania.

4.3.3. Budowa oprogramowania

Rozważając ewentualność budowy nowego oprogramowania użytkowego, należy przede wszystkim oszacować rozmiar i stopień złożoności zamierzonego przedsięwzięcia. Przed-