238 239

Mapy topograficzne

Ryc. 7.3. Sialka kartograficzna w odwromwamjGsussa-KrOgen

Krzywymi są także obrazy równoleżników, z wyjątkiem równika, będącego - podobnie jak południk środkowy - prostą (ryć. 7.3). Na południku środkowym (osiowym) nie występują zniekształcenia odległości i powierzchni. Ekwidefórmaty, czyli linie równych zniekształceń, są liniami prostymi, równoległymi do południka środkowego, a ich wartości rosną w miarę oddalania się od niego. Aby nie dopuścić do powstania nadmiernych zniekształceń, obszar objęty mapą dzieli się na południkowe strefy, symetryczne względem południka osiowego i każdą odwzorowuje oddzielnie. Najczęściej przyjmuje się strefy sześciostopniowe, rzadziej trzystopniowe (w skalach większych niż 1 5000 i do prac geodezyjnych). Podział na strefy odwzorowawcze sprawia, że nie sposób sporządzić jednolitej, ciągłej przestrzennie mapy obejmującej obszar położony w kilku strefach (ryc. 7.5). ,

Odwzorowanie Gaussa- KrOgera obowiązywało w kartografii wojskowej państw Układu Warszawskiego (1955-1991). Stosowane jest również w Rakde Północnoatlantyckim (NATO), w nieco zmienionej wersji, jako odwzorowanie UTM (Utiinersal Trans-verse Mercator). Różnicą jest położenie sieczne, a nie styczne, walca w stosunku do elipsoidy (ryc. 7.2B). Takie położenie ma korzystny wpływ na rozkład zniekształceń długości. Nie występują one na kołach siecznych, równoległych do środkowego południka strefy którego obraz - pozostając linią prostą - ulega skróceniu o współczynniku 0,9996; od linii sieczności ku granicom

C-slopmw^cli slre/of/woro.yawczj-cfi (na podsfiMfD SltofD-^ia map topografez^c/i Mfe; Gl/Gf/C,

tali)

strefy odleci wydlużąją się, osiągając największe zniekształcenia na jej krańcach (maksymalna deformacja występuje tam, gdzie strefa jest najszersza, Ij. na równiku), Podobny rozkład mają zniekształcenia pól powieizchni - między kołami siecznymi pola są pomniejszone, a na zewnątrz rosną. W siecznej wersji odwzorowania zniekształcenia długości i powieizchni są mniejsze i rozkładają się bardziej równomiernie niż przy stycznym położeniu walca, co świadczy, że lepiej odzwierciedla ona powierzchnię elipsoidy (ryc. 7.4). Odwzorowanie UTM jest stosowane do przedstawiania obszarów położonych pomiędzy 84° szerokości geograficznej północnej a 80' szerokości geograficznej polu-