24 25

Nauka oddychania

Oddychanie to dostarczanie przy wdechu tlenu ważnego dla procesów spalania w organizmie i wydychanie powstającego przy tym dwutlenku węgla. Podczas wysiłku fizycznego wzrasta zapotrzebowanie organizmu na tlen i dla wyrównania musi dojść do zwiększenia częstotliwości i głębokości oddechu. Dochodzi do tego w sposób mimowolny i nieświadomy dzięki autonomicznemu układowi nerwowemu. Centrum oddechowe z jego drogami chemicznymi i nerwowymi znajduje się w przedłużeniu rdzenia kręgowego.

Oddychanie jest jedyną funkcją organiczną, którą można sterować także za pomocą woli. Świadomie możemy zmieniać głębokość i częstotliwość oddechu. Najłatwiej zauważyć to zatrzymując oddech.

„Normalne" ruchy oddechowe odbywają się w dużej mierze za pomocą mięśni międzyżebrowych i przepony. Prawidłowe oddychanie uwarunkowane jest także prawidłową pozycją ciała. Jak to później przedstawimy, możliwie prawidłową, oszczędzającą

prawidłowe ruchy    błędne ruchy oddechowe

oddechowe przepony    -unoszenie klatki piersiowej

kręgosłup pozycją ciała jest taka postawa, w której kręgosłup przybiera swoja fizjologiczną formę.

Oddychanie przebiega dwoma torami: torem piersiowym przez unoszenie i opuszczanie klatki piersiowej oraz torem brzusznym za pomocą ruchów przepony. Prawidłowe oddychanie powinno odbywać sie przez uaktywnienie toru brzusznego. Prawidłowe i normalne oddychanie jest podstawą zdrowia i ogólnego dobrego samopoczucia.

Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać negatywnie na oddychanie:

•    Fmocjonalne i psychiczne obciążenia, takie jak stres, złość, pośpiech, które objawiają sie miedzy innymi nieregularnym oddechem i napięciem mięśni brzucha. Napięte mięśnie brzucha utrudniają oddychanie przeponą, tak, że możliwe jest tylko oddychanie torem piersiowym. Przyczyną jest tu połączenie centrum czucia z ośrodkiem oddychania w obrębie pnia mózgu.

•    Nieprawidłowa postawa spowodowana osłabieniem mięśni i złymi nawykami codziennymi (na przykład siedzeniem w pozycji zgarbionej), która prowadzi do zmian strukturalnych kręgosłupa, klatki piersiowej oraz nieodpowiednich obciążeń i przeciążeń.

•    Zbyt ciasne ubranie (na przykład ciasny pasek), które ogranicza możliwość swobodnej pracy mięśni brzucha i powoduje oddychanie torem klatki piersiowej.

•    Złe przyzwyczajenia, takie jak oddychanie ustami czy mimowolne zatrzymywanie powietrza, których przyczyną mogą być częściowo czynniki psychiczne lub osłabienie systemu oddechowego. Często występuje niebezpieczne zjawisko wstrzymywania oddechu, które pojawia się mimowolnie w czasie intensywnych wysiłków fizycznych, na przykład przy stabilizacji tułowia podczas unoszenia ciężkich przedmiotów. W czasie zatrzymania oddechu wdychane powie-

25