CCF20081011005 (2)

25

24

25

24

OBIEKTYW SUCHY

Oświetlenie należy dostosować do powiększenia. Przy małyeh powiększeniach stosujemy słabe natężenie oświetlenia, przy dużych - silne. Przybliżenie aparatu oświetlającego do stolika zwiększa intensywność oświetlenia, a jego oddalenie -zmniejsza.

W czasie mikroskopowania z użyciem obiektywów immersyjnych, które zazwyczaj charakteryzują się dużą siłą powiększającą, aparat oświetlający znajduje się w górnym położeniu tuż pod stolikiem. Zazwyczaj preparaty nic zabarwione, oglądane na żywo wymagają słabszego oświetlenia.

Obrazy wytworzone w mikroskopie powinny być równomiernie oświetlone i kontrastowe. Równomierne oświetlenie uzyskujemy, posługując się malówką, a w wypadku mikroskopów wyposażonych w lusterko regulujemy oświetlenie, manipulując zwierciadłem. Kontrustowość obrazu zależy natomiast od oświetlenia przedmiotu, tzn. od źródła światła, przysłony i odległości aparatu oświetlającego od stolika. Najważniejszą część mikroskopu stanowi układ powiększający - obiektyw i okular.

Obiektywy są umieszczone na tarczy obrotowej, wyposażonej w tzw. urządzenie rewolwerowe zapewniające prawidłowe włączenie obiektywu w oś optyczną. Mikroskop optyczny jest wyposażony przeważnie w 3 do 5 obiektywów powiększających od 3 do 150 razy. Najczęściej stosowane obiektywy powiększają 5, 10, 20,40,60,90 i 100 razy.

Obiektywy są zbudowane z kilku lub kilkunastu soczewek skupiających, sklejonych balsamem kanadyjskim, umieszczonych w oprawce metalowej. Najbardziej zewnętrzna soczewka nosi nazwę czołowej i stąd narażona jest na uszkodzenia. Dlatego obiektywy silniej powiększające mają zamontowane urządzenia teleskopowe, chroniące soczewki przed uszkodzeniem.

Układ kilku soczewek ma również na celu usunięcie pewnych wad optycznych, to jest aberracji sferycznej i chromatycznej. Wyróżnia się obiektywy achromatyczne, fluorytowe i apochromatyczne. Te ostatnie cechują się największym stopniem korekcji wad.

Obiektywy dzielimy na suche (powietrzne) oraz zanurzeniowe (immersyjne) (ryc. 9). Obiektywy suche mają mniejszą siłę powiększającą, powiększają do 60 razy. Przestrzeń robocza jest wypełniona powietrzem i promienie świetlne po przejściu przez preparat wchodzą do ośrodka optycznie rzadszego, w którym ulegają załamaniu i rozproszeniu. Część z nich nie trafia więc do soczewki czołowej obiektywu, co powoduje, że obraz mikroskopowy nie jest wyraźny. Obiektywów o malej sile powiększającej używa się do przeglądania preparatów oraz lokalizacji pól obserwacji. Obiektywy o sile powiększającej 40-60 razy służą do obserwacji dużych mikroorganizmów takich, jak grzyby, algi i pierwotniaki.

Obiektywy immersyjne powiększają od 90 do 150 razy. Przestrzeń roboczą wypełnia ciecz immersyjna, a promienie świetlne po wyjściu z preparatu trafiają do

OBIEKTYW IMMERSYJNY

stożek Światła

STOŻEK ŚWIATłA

ośrodka o współczynniku załamania światła zbliżonym do szklą. Nie następuje więc rozproszenie promieni świetlnych i wszystkie promienie trafiają do soczewki czołowej, a powstały obraz jest jasny i wyraźny. Olejkiem immersyjnym może byc olejek cedrowy, rycynowy lub inna odpowiednio dobrana ciecz. Obiektywy immersyjne są stosowane do oglądania barwionych preparatów bakteryjnych oraz innych obiektów wymagających silnego powiększenia.

Na oprawie obiektywów wygrawerowane są liczby oznaczające mięczy innymi wielkość powiększenia, aperturę liczbową ilp.

Tabela 2

Parametry optyczne powszechnie stosowanych obiektywów

-—---	——-----	powiększenie obiektywu
	l()x	40x	100x
Powiększenie mikroskopu (okular 10x)	l()()x	400x	10(X)x
Apcrtnra numeryczna	0,25	0,76	1,30
Zdolność rozdzielcza (pm)	2,0	0,45	0,27
Odległość robocza (mm)	4,99	0,44	0,13
Odległość ogniskowa (mm)	15,85	4,63	1,86
Przybliżona powierzchnia pola widzenia (mm) (okular 10x)	1,5	0,35	0,17