2015 08 03 25 24

i takie, które w ogóle nie docierały do odbiorców. Niemniej bez żadnej można stwierdzić, że tajna prasa była stałym i codziennym elementem okupacyjnego Polaków, wpływając na postawy i świadomość społeczeństwa.

Przy wydawaniu prasy konspiracyjnej starano się w pewnym chociażby stoiw zabezpieczać wydawców, redaktorów przed zdekonspirowaniem. Format tajnych był nieduży, umożliwiający łatwe ukrycie i przenoszenie (18x12,5 cm^

15x22,5 cm), objętość mała (najczęściej 2 lub 4 strony druku). Zdarzało j numeracja była celowo błędna, zaś informacje o miejscu wydania, redaktorach* mylne lub kryptonimowe. Kłopoty z zapewnieniem odpowiedniej ilości pajw’ prymitywne techniki drukarskie powodowały, że prasa tajna była wydawana kiepskiej jakości materiale, często też była słabo czytelna.

Konspiracyjne pisma charakteryzowały się obrazową symboliką tytułów,nawj. żującą często wprost do ideowych I politycznych wskazań wydawców (np. pilsudcźy. kowska „Myśl Państwowa”, narodowa „Wielka Polska”, pepeerowska „Trybuna Wolności”), podkreślającą niezlomność w walce z okupantem („Walka”, „Woi. ność”, „Niepodległość”, „Jutrzenka”, „Reduta”, „Barykada", „Szaniec”). popularnych należały też tytuły wskazujące na informacyjny charakter pisma, stą,j duża liczba różnego typu „Głosów”, „Biuletynów”, „Komunikatów”. Charaktery*, tycznym elementem całej prasy konspiracyjnej było jej słownictwo, środki wyra^ dostosowane do warunków okupacyjnych i do oczekiwań czytelników, zapewniające komunikatywność, ale przede wszystkim celowo wywołujące silne wrażenia emocjo, nalne, potęgujące uczucia patriotyczne.

Trudne warunki wydawania gazet nie przeszkadzały temu, że wydawcy próbowali prasie nadać cechy pism ukazujących się w normalnych, pokojowych czatach. Jej zawartość była więc stosunkowo bogata, obok artykułów wstępnych zamieszczano wiadomości agencyjne, wielotcmatyczne rubryki, komentarze, przeglądy prasy, komunikaty. Skromne możliwości techniczne ograniczały co prawda stosowanie wielu metod uatrakcyjniania szaty graficznej, lecz i na tym polu notowano sukcesy: pisma były łamane przez zecerów z talentem, z dbałością o gusta czytelnicze.

Funkcje społeczne    «

prasy konspiracyjnej

Funkcje -prasy konspiracyjnej w latach 1939—1945 trudne są do przecenienia. . Sam fakt jej ukazywania się miał przecież swój głęboki sens ideologiczny, byt i świadectwem trwania silnej woli narodowej, dążenia do przeżycia i odzyskania l niepodległości. Prasa tajna była podstawowym źródłem informacji o wydarzeniach j wojennych dla wielu grup społecznych, była też wyrazem ożywionego myślenia 1 politycznego Polaków, starających się dostosować do nowych warunków i przede wszystkim wytyczyć kierunki myślenia programowego na przyszłość. Drogj prowadzące w przyszłość różniły się często i prasa ten pluralizm w sposób najbardziej pełny reprezentowała. Pisma poszczególnych partii i nurtów przynosiły publicystykę mającą na celu szerzenie założeń ideowych, programów politycznych, pozostającą w stanie ostrej konfrontacji, konkurującą o wpływy w społeczeństwie. Polityka redakcyjna rodziła na tym tle deformacje w procesie informowania czytelników, podporządkowując często dobór wiadomości racjom politycznym.

Spory toczyły się wokół kilku kwestii, pozostających zresztą we wzajemnej korelacji. Odmienne punkty widzenia wynikały często — co należy podkreślić -z różnic ideowych. Stosunek do ZSRR, do wizji stosunków międzynarodowych i planów na temat zmian wewnętrznych w Polsce w okresie powojennym, wreszcie 148

sprawa odpowiedzialności z a jące znaczenie dla wytworze kontrowersje — obok wieli taktykę ugrupowań politycz Sikorskiego, PPR itd. Rozfc działań między niektórymi | wiało się w prasie — zwłaśij przede wszystkim dećydowj niej obrazuje cytat ze spra „Prasa tajna traci coraz bat cznej walki z wrogiem, pn ^społeczeństwa i przybieraj Tajna prasa pełniła po czy nawet fachowe, pozwj i państwa niepodległego. ZI prasy konspiracyjnej. Zwi \ literackich wydawanych I (1942-1944), „Przełom’

[ (1943-1944), „Kultura [ czy nawet satyrycznych ; (1940), „Moskit” (1943) Prasa w swej roli op Rwzorce osobowe pożyty I zjawiska etyczno-moraln • wy kolaboracji, potępia w jaki sposób sabotować i jakich środków prowadź I nanie wspaniałych kart ■. publicyści jednolitofron Poważną rolę infortr i mująca na duchu walczą 1 Warszawy.

Podczas II wojny Ś ■^wydawnicza organizacj wyłącznie do druku c K konspiracyjna książka, B opiniotwórcze, a częst< B jąc różnorodne sądy, ś