254 2

254

Wymiarowanie stożków ściętych i klinów ściętych za pomocą długości i dwóch średnic lub dwóch wysokości klina ma w większości przypadków charakter teoretyczny (rys. 7.23a, e). W tym układzie jeden z wymiarów poprzecznych jest zawsze trudny do zmierzenia za pomocą ogólnodostępnych narzędzi pomiarowych. Dla zarysu zewnętrznego będzie to mniejszy z nich, a dla zarysu wewnętrznego - większy. Wyjątek stanowi wymiarowanie załamania krawędzi w otworze okrągłym (tabl. 7.9, poz. 3). Podanie wymiaru większej średnicy otworu stożkowego ma ułatwić tutaj dobór wielkości narzędzia (rozwiertaka), którym należy wykonać ten zarys. Znajomość większej średnicy stożka załamania krawędzi otworu okrągłego ułatwia także dobór wielkości średnicy wkręta z łbem stożkowym, który z reguły jest kojarzony z tego typu otworami (rys. 5.24a). W innych sposobach obróbki, np. w toczeniu, bardziej przydatny będzie układ wymiarów obejmujący między innymi długość i kąt ścięcia (tabl. 7.9, poz. 4), który również pozwala na łatwe wykonanie omawianego zarysu za pomocą rozwiertaka.

W przypadku gdy pomiar średnicy stożka lub wysokości klina jest utrudniony na krańcach tych brył, można podać wymiary poprzeczne w płaszczyźnie pośredniej. Zwymiarowanie stożka lub klina za pomocą wymiarów poprzecznych w płaszczyźnie pośredniej wymaga jednak większej liczby wymiarów do opisania tych figur. Do grupy trzech wymiarów wymienionych na rysunku 7.23 dochodzi jeszcze wymiar określający położenie płaszczyzny pośredniej. Pomimo tej niedogodności omawiany układ jest dość często stosowany, ponieważ pozwala na „technologiczne” zwymiarowanie stożka lub klina z użyciem dwóch średnic (rys. 7.24b, f) lub dwóch wysokości (rys. 7.25b, f) oraz stanowi podstawę jednego ze sposobów ustalania pasować złącza stożkowego.

Kąt rozwarcia stożka lub klina może być wyrażony bezpośrednio w stopniach, minutach i sekundach (rys. 7.24a, 7.25a) lub pośrednio - dla stożka za pomocą zbieżności (1) (rys. 7.24c), a dla klina za pomocą pochylenia (2) (rys. 7.25c).

Zbieżność - wzajemne odchylenie prostych od położenia równoległego - wyraża się stosunkiem długości podstawy trójkąta równoramiennego, leżącego naprzeciw kąta zbieżności, i prostopadłej do niej wysokości tego trójkąta.

Zbieżność C (od ang. conicity - stożkowość) obrotowego stożka ściętego jest zatem równa zmianie wymiaru średnicy przypadającej na jednostkę jego wysokości:

D-d

L

C =

gdzie: D, d - średnica stożka (rys. 7.23a),

(1)