272

272

7.6. Zasady ogólne wymiarowania

Zasady ogólne wymiarowania, nazywane niekiedy porządkowymi, są bardziej szczegółowym uściśleniem zasady jednoznaczności, niesprzecznośd i zupełności w odniesieniu do układu wymiarów. Podają one ograniczenia, którym podlega układ wszystkich wymiarów zawartych na rysunku i z tego powodu muszą być bezwzględnie przestrzegane.

Jednoznaczność, niesprzeczność i zupełność zapisu konstrukcji osiąga się, gdy: zapis zawiera tylko wymiary konieczne, pominięto wymiary oczywiste dla przyjętego układu wymiarów, nie powtórzono żadnego wymiaru i nie zamknięto łańcucha wymiarowego.

Zasada wymiarów koniecznych stanowi, że na rysunku należy podać tylko te wymiary, które są niezbędne do opisania geometrycznych cech konstrukcyjnych przedmiotu w określonym stanie jego wykonania. Układ wymiarów musi być zatem podporządkowany rodzajowi rysunku i jego przeznaczeniu. Inne wymiary są potrzebne do wykonania surowego odlewu lub odkuw'ki, inne do wykonania części gotowej, a jeszcze inne do zmontowania całego zespołu lub wyrobu.

Wyodrębnienie poszczególnych grup wymiarów odpowiadających kolejnym etapom tworzenia przedmiotu i przedstawienie ich na oddzielnych rysunkach poprawia czytelność zapisu, ale wymaga sporządzenia bardziej rozbudowanej dokumentacji rysunkowej. Z tego też względu taki sposób postępowania jest stosowany głów nie podczas przygotow ania produkcji seryjnej lub masowej, gdzie kosztem zwiększonych nakładów na opracowanie dokumentacji uzyskuje się poprawę organizacji procesów wytwarzania

Każdy kolejny rysunek przedmiotu, dla którego wykonano odrębne rysunki odlewu lub odkuwki, rysunki zabiegowe, czynnościowe, montażowe itp., zawiera tylko wymiary potrzebne do jego dalszej obróbki, a więc wymiary powierzchni obrabianych i wymiary określające położenie tych powierzchni względem powierzchni ukształtowanych w poprzednim procesie technologicznym (rys. 7.40). Na rysunkach przedmiotów⁷ o nieskomplikowanej konstrukcji lub wytwarzanych jednostkowo podaje się równocześnie wszystkie wymiary powierzchni obrabianych i nieobrabianych. O tym, którą cechę konstrukcyjną opisują poszczególne układy wymiarów, wnioskuje się wówczas na podstawie znajomości technik wytwarzania.

Zasada pomijania wymiarów oczywistych ściśle wynika z zasady wymiarów koniecznych. Skoro bowiem na rysunku powinny być podane wyłącznie wymiary konieczne, to nie należy podawać wymiarów oczywistych, takich jak kątów 0° (180°) między prostymi równoległymi i kąta 90° między prostymi prostopadłymi. Jednak wymiar kąta 90° można pominąć tylko wówczas,