292 4

8. METAL£ I ICH STOPY

W zależności od przeznaczania srali mo/.nu rozróżnić:

I) stałe konstrukcyjne - niestopowe (węgłowe), niskostopowe o podwy,. _s/OOCJ wytrzymałości, do nawęglaniu. do azotowania, do ulepszania cicp|_ncg0

^SprC/Vn02^W)^esf^nar/ęd/i(iwc (stałe wyżej węglowe) - niestopowe (węglowe). _d()

pracy nu zimno, do pracy na gorąco. szybkotnące:

'    3) stale o szczególnych własnościach - odporne na korozję , uil_cn,_anic

o szczególnych własnościach magnetycznych.

W stalach konstrukcyjnych zawartość pierwiastków stopowych _n._c p_r/Ą. knnrza zwykłe kilku procent. Zawartość węgla jedynie w stalach łożyskowym _JCfc‘ duża i wynosi ok. i*. W pozostałych stalach konstrukcyjnych jest mniejsza _ni/ ().7<2r. .1 na ogół nie przekracza 0.3%.

Wśród stali odpornych na korozję i utlenianie można wyróżnić _5ta| odporne na korozję, żaroodporne, żarowytreymałc. zaworowe oraz stale na elementy grzewcze.

8.1.6. Oznaczanie stali wg PN-EN 10027-1

W tej klasyfikacji oznaczeń stali wyróżnia się dwie główne grupy znaków:

-    znaki zawierające symbole wskazujące na skład chemiczny stali,

-    znaki zawierające symbole wskazujące na zastosowanie oraz mcc han; / ne lub Fizyczne własności stali.

W obu grupach znaków po symbolach głównych mogą być poda w _M symbole dodatkowe. Poniżej podano jedynie, z jakich symboli głównych składaV znak siali. W przypadku staliwa znak gatunku zawierający symbole wskazujące . skład chemiczny poprzedza litera G.

Oznaczanie stali wg składu chemicznego

W znakach stali wg składu chemicznego wyróżnia się cztery podgrupy;

- stale niestopowe (bez stali automatowych) o średniej zawartości manganu <1%. Znak tych stali składa się z następujących symboli głównych umieszczonych kolejno po sobie: litery C i liczby będącej 100-krotną średnią wymaganą zawartością węgla;

- stale niestopowe o średniej zawartości manganu ^ / %, niestopowe stale automatowe i stale stopowe (bez stali szybkotnących) o zawartości każdego pierwiastka stopowego <5%. Znak tych stali składa się z: liczby będącej 100-krotną wymaganą średnią zawartością węgla, symboli pierwiastków chemicznych składników stopowych stali w kolejności malejącej zawartości pierwiastków oraz liczb oznaczających zawartości poszczególnych pierwiastków stopowych w stali. Każda liczba oznacza odpowiednio, średni procent zawartości pierwiastka pomnożony przez współczynnik wg tabł. 8.3 i zaokrąglony do najbliższej liczby całkowitej. Liczby oznaczające zawartości poszczególnych pierwiastków stopowych należy

8 1 STALE

TABLICA 8.3. Włpólcr.ynnłk do ustalania nymboll liczbowych ptcrwiMt-kdw tiCOOWych przy ow^cwniu stali stopowych (bez tuli wybkotnących) * utośc. każdego pierwiastka stopowego <5*

pierwia»tck	Wipćrtcżynmk |
Cr Co, Mo. Ni, Si. W	4
\| He Cu. Mo. Nb. Pb. Tu. Tl. V, Zr	10
Ce. N. P. S	100
B	1000

lAntlić poziomą kreską. Na przykład 55NiCrMoV6-2-2 jest znakiem stali ^ jnim składzie: 0.55% C. 1.5%Ni. 0.6% Cr. 0.2% Mo i poniżej 0.1 % V (jest to narzędziowa do pracy na gorąco);

-    stule stopowe (bez. stali szybkotnących) zawierające przynajmniej jeden rwtastek stopowy w ilości ^5%. Znak tych stali składa się z litery X. liczby

Cjuccj 100-krotną wymaganą średnią zawartością węgla, symboli chemicznych ^dmków stopowych stali w kolejności malejącej zawartości oraz. liczb (zaokrąg-yęj, do najbliższej liczby całkowitej) oznaczających średni procent zawartości ¹ Szczególnych pierwiastków. Na przykład X5£rNiMol7-l2-2 _JCst znakiem stali ^kładzie: maks. 0.07% C, 17,5% Cr, 11.6% Ni. 2.25% Mo. Stal ta wg polskiej normy (PN) miałaby oznaczenie 0H17NI2M2.

-    stale szybkotnące. Znak tych stali składa się z następujących symboli i,terowych i liczbowych: liter HS oraz liczb oznaczających procentowe zawartości zaokrąglone do najbliższych liczb całkowitych) pierwiastków stopowych w naci ępującej kolejności; wolfram, molibden, wanad, kobalt; np. HS 18-0-1 jest znakiem .tali oznaczanej wg PN SW18; średnia zawartość pierwiastków w tej stali wynosi: 0.80% C. 18.0% W, 1.25% V. Zawartość Cr w stalach szybkotnących nie jest podawana, gdyż jest we wszystkich gatunkach tych stali taka sama i wynosi od 3.5 do 4.5%

Oznaczanie stali wg zastosowania i własności

Znak stali oznaczanych wg ich zastosowania i własności mechanicznych lub fizycznych zawiera następujące główne symbole;

a)    S - stale konstrukcyjne,

P - stale pracujące pod ciśnieniem.

L - stale na rury przewodowe,

E - stale maszynowe.

za którymi umieszcza się liczbę będącą minimalną granicą plastyczności w MPa;

b)    B - stale do zbrojenia betonu,

za którym umieszcza się liczbę będącą charakterystyczną granicą plastyczności;

293

292