2 (2) 3

_czc. napełniaeze, stabilizatory cieplne, antyutlcniaczc. barwniki, pigmenty. &odki antystatyczne, absorbery nadfioletu, środki poślizgowe, smarujące, spieniające itp. Praktycznie, najczęściej tworzywo sztuczne jest określane nazwą polimeru, który stanowi główną część jego składu. Polimery są to chemiczne związki organiczne zbudowane z cząsteczek wielkich i o bardzo dużej masie cząsteczkowej. TWorzywa sztuczne zwane są również tworzywami wlelocząsteczkowymi. Duże cząsteczki polimerów są zbudowane i powtarzalnych segmentów o róż.nej budowie chemicznej, zwanych merami. Budowa merów jest uwarunkowana strukturą chemiczną monomerów, łj. małocząsleczkowych surowców do produkcji polimerów. Podstawowymi surowcami do produkcji polimerów są żywice naturalne, np. kauczuk naturalny, celuloza lub żywice syntetyczne. Żywice syntetyczne otrzymuje się z nienasyconych związków organicznych, które mają zdolność do dalszego reagowania, czyli polireakcji. Istnieją trzy typy polireakcji:

•    polimeryzacja: duż.e cząsteczki polimeru tworzą się przez łączenie małych cząsteczek monomeru bez zmiany układu atomów i produktów ubocznych.

•    polikondensacja; cząsteczki polimeru tworzą się przez łączenie małych cząsteczek monomeru bez zmiany układu atomów; w wyniku reakcji wydzielają się produkty uboczne (najczęściej woda).

•    poliaddycja: cząsteczki polimeru tworzą się przez łączenie małych cząsteczek monomeru z przegrupowaniem atomów i bez wydzielania produktów ubocznych.

Reakcje te mogą występować w procesach przetwórczych na różnych etapach. zarówno w procesie produkcji tworzywa jak i w trakcie formowania. Polimery mają na ogół budowę amorficzną (bezpostaciową) charakteryzującą się nieuporządkowanym (chaotycznym) układem cząsteczek. Tylko niektóre mają budowę zbliżoną do budowy krystalicznej (uporządkowanej — rys. 5.145). Takie polimery nazywają się częściowo krystalicznymi. Własności użytkowe polimerów zwiększają się wraz zc wzrosłem uporządkowania ułożenia cząsteczek. Wspólne cechy tworzyw sztucznych to: mała gęstość właściwa, dobre własności dielektryczne, duży współczynnik rozszerzalności cieplnej, mały współczynnik przewodzenia ciepła, podatność na pełzanie i korozję naprężeniową. Pozostałe własności, takie jak: własności mechaniczne, chemiczne, cieplne itp., mogą zmieniać się w znacznym zakresie, uwarunkowanym bardzo dużą różnorodnością tworzyw. Przetwórstwo obejmuje tworzywa: powszechnego użytku (polietylenowe, polipropylenowe. polichlorowinylowe. polistyrenowe), konstrukcyjne i specjalne (o najwyższych własnościach). Przetwórstwo tworzyw sztucznych obejmuje obróbkę: wstępną, formującą i wykańczającą.

Celem obróbki wstępnej jest przygotowanie tworzywa wejściowego w postaci dogodnej do dalszego przetwarzania oraz wprowadzenie środków

347

•ranr.mlp.coin.pl