317

317

Wymiar mieszany ma charakter wymiaru zewnętrznego (np. średnicy wałka) i toleruje się go ujemnie, gdy narzędzie obróbkowe przybliża się do jednego z elementów wyznaczanych przez ten wymiar (rys. 8.5b). Natomiast w przypadku obróbki powierzchni zespołem jednocześnie pracujących narzędzi wymiar mieszany jest tolerowany symetrycznie, ponieważ jego dokładność zależy od wzajemnego ustawienia osi narzędzi (wymiar pośredni) (rys. 8.5c).

Wymiary pośrednie zasadniczo toleruje się symetrycznie. Ma to miejsce zawsze wtedy, gdy bazą do wyznaczenia położenia osi lub płaszczyzny symetrii są powierzchnie przedmiotu (rys. 8.6a). Charakter wymiaru pośredniego zmieni się w przypadku przyjęcia elementu abstrakcyjnego za podstawę wymiarową dla ukształtowania powierzchni rzeczywistej. W zależności od kierunku przemieszczania się narzędzia względem bazy abstrakcyjnej wymiar pośredni może być tolerowany dodatnio, gdy się od niej oddala (rys. 8.6b), lub ujemnie, gdy się do niej przybliża (rys. 8.6c).

Przyjęcie przez konstruktora kierunku odchyłek jednogranicznych wymiarów mieszanego lub pośredniego narzuca sposób obróbki elementów opisanych tymi wymiarami.

Q)    b)

c)

Rys. 8.7. Zapis wymiarów granicznych: a) tolerowanie dwugraniczne, b,c) tolerowanie jedno-

graniczne

Jeżeli zamiast wymiaru tolerowanego konieczne jest podanie wymiarów granicznych, to graniczny wymiar dolny umieszcza się bezpośrednio nad linią wymiarową, a wymiar górny nad nim, tak aby tworzyły kolumnę (rys. 8.7a). Natomiast gdy jeden z nich jest ograniczony jakimkolwiek warunkiem, za podanym wymiarem granicznym należy umieścić odpowiednio skrót min lub max (rys. 8.7b, c). Powód ograniczenia nie musi być wyjaśniony na rysunku.

Podczas tolerowania wymiarów tworzących szeregowy łańcuch jednakowych odległości, który został zapisany w sposób uproszczony, odchyłki graniczne podaje się zarówno przy wymiarze odległości sąsiednich elementów, jak i w zapisie uproszczonym, przy czym nie ustala się ich wpływu na wartość wymiaru między elementami skrajnymi (rys. 8.8a). Jednakowe odchyłki graniczne można podać w wymaganiach technicznych oznaczając tolerowany wymiar (rys. 8.8b) lub grupę wymiarów (rys. 8.8c) wielką literą