325

325

oznaczenia części składowych złożenia, zgodnie z numerami tych części w wykazie części składowych zamieszczonym bezpośrednio nad tabliczką rysunkową. Wysokość oznaczeń części składowych połączenia powinna być wyższa o co najmniej jeden wymiar od wysokości pisma przyjętego dla liczb wymiarów nominalnych.

W zapisie pasowania części złożenia, z których jedna jest częścią znormalizowaną (np. łożysko toczne), podaje się tylko odchyłki graniczne elementu współdziałającego. Wymiar tolerowny umieszcza się zawsze nad linią wymiarową, niezależnie od tego, czy dotyczy on powierzchni wewnętrznej czy zewnętrznej (rys. 8.13e, f). Przy odchyłkach liczbowych trzeba jednak oznaczyć dodatkowo wymiar nominalny, zgodnie z numerami części składowych złożenia (rys. 8.13f). Pasowania nigdy nie podaje się w postaci zapisu mieszanego.

Dobór pasowania nie powinien być dokonany w sposób dowolny, ale zgodnie z zasadą stałego otworu, a w przypadkach uzasadnionych - zasadą stałego wałka. Tworzenie pasować według stałego otworu polega na kojarzeniu otworu podstawowego, którego dolna odchyłka jest równa 0 (zero) (pole tolerancji H, rys. 8.1), z szeregiem wałków o różnych polach tolerancji, zapewniających uzyskanie pożądanego luzu lub wcisku w połączeniu. Natomiast zasada stałego wałka polega na tworzeniu pasowań tak, że różne luzy i wciski wynikają z połączenia wałka podstawowego (pole tolerancji h, rys. 8.1) z otworami o różnych polach tolerancji.

Zasada stałego otworu jest stosowana częściej z uwagi na trudności występujące podczas obróbki i kontroli powierzchni wewnętrznych.

Drugim czynnikiem decydującym o jakości pasowania jest szerokość pól tolerancji wymiarów kojarzonych elementów. Szerokość pól tolerancji wymiarów powierzchni tworzących pasowanie powinna być jednakowa. Oznacza to, że przy tolerowaniu normalnym wymiary obu powierzchni powinny być wykonane w tej samej klasie dokładności. Układ tolerancji i pasowań (PN-77/M-02102) dopuszcza jednak tworzenie pasowań z niejednakowych tolerancji otworów i wałków, ale tylko takich, w których tolerancja otworu będzie większa od tolerancji wałka, przy czym różnica klas dokładności nie może być większa niż 2. Dopuszczenie większej tolerancji dla wymiarów wewnętrznych jest spowodowane również względami technologicznymi.

Pasowanie kątów (z wyjątkiem stożków) występuje niezmiernie rzadko. Jednak jeżeli zachodzi taka potrzeba, zapis jest podobny do omówionego już zapisu pasowania liczbowego wymiarów liniowych.

Zapis wymiarów złącza stożkowego, w tym zapis pasowania stożków, zależy od sposobów ustalania pasowania ustanowionych oddzielnym układem tolerancji stożków (PN- 83/M-02122).