350 351

Rfdtibcjd i r«rpr<xłulu ja nup

3LH3MOCIOI 3IDIJAD mywali

ftyc. 10.12. Narzędzia stosowane do cytowania I wybijania znaków. U góry: trzy klasyczne rylce ze spłaszczoną rączką do cytowania Unii z pokazaniem przekrojów rylców I charakteru Unii sztychu. W środku: stalowe stemple i przykłady wytąanych znaków. Po lewei igła rysownicza i gładzikiem umożliwiającym wykonania korekty żfe wyrysowanych lub aktualizowanych elementów rysunku. Głębie/ cytowane linie usuwane są przez podbicie blachy od spodu. U dołu: przykłady lowoczytelnych cytowanych nazw. Obiekty pochodzą ze zbiorów Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

UlOKrafla pozwalała na reprodukowanie barwnych powierzchni w sposób znac/nk¹ pmuzy i tańszy niż inne techniki Rzeźba mogła byt zatem przedstawiana nie tytko metodą kreskową, ale również cieniowaniem i barwami hipaoractrycznymi Dzięki przedrukowi ciężkie i kruche płyty kamienne można było zastąpić blachami cynkowymi (pięćdziesięciokrotnie lżejszym? i dziesięciokrotnie tańszymi), a na początku XX w. - akimbdowymi. które do celów |»nl igra licznych przystosowywano, ziarnując ich powierzchnię TaMmo-wanie litografii wielokrotnie skróciło czas wykonania form drukowych, obrażając tym samym koszty, a bardzo wysokie kwalifikacje osób je przygotowujących, których wymarły drzeworyt i miedzioryt, nie byty już konieczne. Możliwe stało się również zastosowanie szybkobieżnych pras. początkowo z napędem ręcznym, a później parowym (od 1976 r). drukujących do 400 arkuszy w ciągu godziny Mapy wykonane wcześniej innymi technikami kopiowano metodą przedruku na tzw maszynowe płyty kamienne łub cynkowe Dalszy postęp polegał na zastępowaniu szybkobieżnych pras do druku z maszynowych płyt kamiennych maszynami pracującymi jeszcze szybsze) na zasadzie rotacyjnej / obracającym się drukującym cylindrem, na którym mocowano płytę cynkową lub aluminiową

W latach sześćdziesiątych XIX w. rozwój przemysłu poligraficznego przyspieszyło zastosowanie fotografii do celów reprodukcyjnych. Już przedruk stanowił przełom, ale fotografia zmieniła technologię przygotowania map do druku. Cały proces opracowania i przygotowania do powielenia, sprowadzający się dotąd do ręcznej obróbki formy drukowe) i drewnianej, miedzianej, stalowej lub kamiennej), można było podzielić na dwa etapy.

W pierwszym opracowywano i rysowano na papierze ostateczny oryginał mapy, tzw czystorys. a w drugim, po skopiowaniu c/ystorysu na nośnik druku (kamień łub blachę), preparowano formę drukową.

Fotomechaniczne przygotowanie płyt miedzianych do druku wklęsłego, wprowadzone w 1879 r . nosi nazwę heliograwiury lub fotograwiury Oryginał kopiowano na blachę t użyciem światłoczułego papieru pigmentowego; następnie wytrawiano kwasem elementy drukujące. Była to procedura dwudziestokrotnie wydajniejsza niz klasyczny miedzioryt, zaczęta zatem dominować w druku map topograficznych.

Możliwości druku ilustracji, w tym również barwnych, rozszerzył Georg Metsenbedi (1841-1912). który wynalazł w 1881 r. tzw raster autotypowy, polegający na zastosowaniu siatki rastrowej do rozbijania obrazu na punkty lub linie w celu uzyskania wrażenia stopniowego zaczernienia (na jasnych powierzchniach małe punkty lub cienkie Imię. un ciemniej, tym większe punkty i grubsze linie) Udoskonalając heliograwiurę, mm przez wykorzystanie rastra autotypowego. wprowadzenie cylindra miedzianego zamiast płaskiej płyty oraz stalowej sprężystej taśmy do zgarniania nadmiaru farby (tzw. rakla). w 1890 r wprowadzono rotograwiurę. Była to w pełni zmechanizowana technika reprodukcji czarno-białych i barwnych obrazów tonalnych.

Fotomechaniczne kopiowanie i raster autotypowy zastosowano również w technice druku wypukłego - chemigrafii. Oryginał z rysunkiem kreskowym po sfotografowaniu (obraz tonowy, np. fotografię - przez siatkę rastra) kopiowano na blachę cynkową powleczoną

351

1

Płyta kamienna n wymiarach 43 cm x 37 cwil yuDolcI 5 cm wsiylt ototo 25 tg s s «ywtoicM7 os ¹ Mcnifnttld I0cm-okoio180 ko