400 401 2

Rząd: Echiuroina

Od jednej do kilkunastu par metanefrydiów, układ krwionośny występuje, nie występuje syfon.

Echiurus echiurus (ryc. 146A, I47A, B) ma łyżkowaty ryjek i dwa wieńce szczeci na końcu ciała. Występuje w północnej części Oceanu Atlantyckiego i Oceanie Spokojnym.

Bonelia zielona — Bonę Ilia viridis (ryc. I47C, D), żywi się zielonymi glonami; układ pokarmowy wypełniony glonami prześwieca przez ciało. Gatunek cechuje krańcowo rozwinięty dymorfizm płciowy. Dojrzałe samice są ok. 1 m długie (tułów mierzy ok. 30 cm), podczas gdy samce mierzą tylko ok. 2 mm, ponadto są orzęsione, nie mają ryjka, cechuje je redukcja wewnętrznych narządów (ryc. 147D), tylko gonady są dobrze rozwinięte. Samice żyją zagrzebane w mule dna morskiego lub w szczelinach skał. Samce pasożytują w workach analnych samic, u poszczególnych samic występuje 20 do 200 samców. Odżywiają się one endoosmotycznie resztkami substancji, które nie zostały wykorzystane w procesach metabolicznych i są wyprowadzane na zewnątrz organizmu samicy przez układ wydalniczy. Płeć determinowana jest u tego gatunku epigenetycznie, to znaczy zależnie od warunków zewnętrznych, w jakich znajdzie się dana larwa. Rozwój trochofor w postacie młodociane zachodzi początkowo jednakowo. Trochofory są planktoniczne, a w trakcie przeobrażenia wykształcają się u nich ryjki. Osobniki młodociane z ryjkami przemieszczają się na dno morza i zagrzebują w mule albo zasiedlają szczeliny w skałach. Wszystkie młodociane osobniki zagrzebane w mule lub występujące w szczelinach skał — bez wyjątku — wykształcają się w samice. Larwy, które w drugiej kolejności opadają na dno i zetkną się z ryjkiem młodej samicy, albo znajdą się w pobliżu jej ryjka, podlegają uwsteczniającemu przekształceniu, pod wpływem feromonów maskulinizujących, produkowanych i wydzielanych przez komórki naskórka ryjka. Pod wpływem feromonów zmniejszają się rozmiary ciała u samców, zanikają otwory gębowy i odbytowy, powierzchnia ciała pokrywa się rzęskami, a we wnętrzu ciała rozwijają się gonady męskie. Tak wykształcone samce, za pomocą rzęsek, dostają się do układów pokarmowych samic i ostatecznie lokują w workach analnych. Bonelia jest pospolita w Oceanie Atlantyckim i Morzu Śródziemnym.

Rząd: Xenopneusta

Dwie lub trzy pary metanefrydiów, układ krwionośny nie występuje, występuje syfon.

Urechis caupo cechuje się bardzo krótkim ryjkiem. Występuje w Oceanach Północnym i Spokojnym.

Metanefrydia w liczbie 200 par, układ krwionośny nie występuje, jelito tylne krótkie, nie poszerzone. Pod dermis występują mięśnie podłużne, niżej okrężne i skośne.

Ikeda taenioides może rozciągać ryjek do ok. 2 m. Ocean Spokojny. FILOGENEZA SZCZETNIC

Dowodów kopalnych brak, ale analizy morfologii szczetnic wskazują, że typ jest spokrewniony z wieloszczetami. Szczętnice są najprawdopodobniej ślepym odgałęzieniem linii ewolucyjnej, która prowadziła do wieloszczetów (ryc. 294). U szczetnic występuje trochofora mająca, podobnie jak larwa wieloszczetów, protonefrydia, a w trakcie jej rozwoju celoma zawiązuje się metamerycznie. U wieloszczetów i szczetnic podobnie wykształcona jest ściana ciała, podobnie zbudowane są i także podobnie odnawiane, w przypadku utracenia, szczeci. U obu grup występują metanefrydia, oprócz zasadniczych funkcji wyprowadzające gamety. Schematy budowy układów nerwowego i krwionośnego są u obu grup podobne. Ryjek szczetnic jest homologiczny z prostomium szczetnic, a ta homologia szczególnie potwierdza wniosek, że szczetnice są spokrewnione z wieloszczetami.