494 2

częstotliwościach Dla tzerokopnmoftych sygnałów maskujących i dla sygnałem maskowanych o częstotliwościach większych od 1500 Hz różnica poziomów maskowania maleje do 2-3 dB. Jest to również największa częstotliwość, dla której potrafimy porównywać fazy sygnałów w ohyd w u uszach, gdy lokalizujemy dźwięk Jest zatem prawdopodobne, że różnica poziomów maskowania zależy od transmisji informacji o strukturze czasowej bodźca do wyższych pięter układu słuchowego, w których porównywana jest informacja czasowa z obydwu uszu.

15.5. Mowa

Aleksander Sfk

15.5.1. Wytwarzanie dźwięków mowy

Dźwięki mowy wytwarzane są w tak zwanym organie mowy. którego przekrój poprzeczny przedstawiono na ryc. l5J0a. Zasadniczymi jego elementami są płuca, tchawica, krtań, gardło, nos. jama nosowa, zęby oraz usta. Część drogi głosowej leżącą powyżej krtani nazywa się kanałem głostmym. Kształt jego przekroju poprzecznego może się znacznie zmieniać pod wpływem ruchów języka, warg i szczęki (tzw. narządów artykułacyjnych) umożliwiając wymawianie (artykulację) różnych głosek. Zasadniczymi elementami krtani, przedstawionej na ryc. 15 30b-d. są tak zwane fałdy (więzadła) głosowe. Przestrzeń między fałdami głosowymi nazywa się głośnią Fałdy głosowe mogą się otwierać i zamykać zmieniając w ten sposób rozmiary* głośni, co wpływa na przepływ powietrza z płuc. Dźwięk wytwarzany podczas wydostawania się powietrza z płuc przez fałdy głosowe, które wykonują szybkie ruchy (periodyczne lub quasi-penodyczne) zamykające i otwierające głośnię, nazywa się tonem knamo*ym. Dźwięki wytwarzane przy udziale drgań fałdów głosowych nazywają się dtwifC&ymi. Tony krtaniowe są dźwiękami periodycznymi o dość małej częstotliwości podstawowej, zawierającymi harmoniczne ze znacznego zakresu częstotliwości.

Częstotliwość podstawowa tonu krtaniowego zawiera się w przedziale od 100 do 140 Hz dla głosów męskich lub od 200 do 250 Hz dla głosów kobiecych. Większa część energii tego dźwięku zawarta jest w składowych o małych częstotliwościach, co zilustrowano na ryc. 15.3la. Stanowi on jednocześnie pewien pierwotny sygnał wejściowy do kanału głosowego, w którym jego widmo podlega znacznym modyfikacjom. Kanał głosowy zachowuje się jak układ filtrów (rezonatorów) o określonych częstotliwościach rezonansowych, tak źe wnlmo tonu krtaniowego po przejściu przez układ tych filtrów charakteryzuje się pewnymi maksimami i minimami lokalnymi Te lokalne maksima nazywane są/ormantami i oznaczane są zwykle za pomocą litery F z liczbą oznaczającą kolejny numer formantu Formant o najmniejszej częstotliwości jest nazywany pierwszym formantem (FI). następny drugim for-mantem (F2) itd. Częstotliwość środkowa każdego z formantów jest inna i ściśk związana z kształtem kanału głosowego, lokalne minima sygnału po przejściu

494