702 703

Rząd: ośmiornice — Octopoda

Głowonogi batypelagiczne i bentalne. wiele głębinowych.

Ciało krótkie krępe, mniej lub bardziej workowate, 1,5 cm do 15 m długie 8 ramion jednakowej długości, spiętych u podstaw różnie szeroką błoną U samców jedno ramię wykształcone w hektokotylus. Przysawki siedzące (fot. 30). Płaszcz bez płetw, albo tworzy z tyłu ciała dwie niewielkie płetwy. Worek czemidłowy mniej lub bardziej zredukowany. Muszla wewnętrzna szczątkowa, u jednego gatunku muszla zewnętrzna, u większości muszli brak.

Ośmiornica pospolita — Octopus vulgaris występuje w Morzu Północnym (do 70 cm długa). Morzu Śródziemnym (do 3 m długa) i Oceanie Atlantyckim. Jadalna.

Żeglarek argo — Argonauta argo występuje w Morzu Śródziemnym i Atlantyku. Samica nosi muszlę zewnętrzną z pomocą ramion (patrz wyżej).

ZESTAWIENIE SYSTEMATYKI MIĘCZAKÓW Typ: mięczaki — Mollusca

Gromada: jednopłytkowce — Monoplacophora Gromada: wielopłytkowce — Polyplacophora Rząd: Lepidopleurida Rząd: Icknochitonida Rząd: Acanthochitonida Gromada: tarczkonogi — Caudofoveata Gromada: bezpłytkowce — Aplacophora Gromada: brzuchonogi — Gastropoda

Podgromada: przodoskrzelne — Prosobranchia Rząd: Archeogastropoda Rząd: Mesogastropoda Rząd: Neogastropoda

Podgromada: tyłoskrzelne — Opisthobranchia Rząd: Cephalaspidea Rząd: Pyramidellacea Rząd: Acochlidioidea Rząd: Anaspidea Rząd: Notaspidea Rząd: Saccoglossa Rząd: Thecosomata Rząd: Gymnosomata Rząd: Doridacea Rząd: Dendronotacea Rząd: Arminacea Rząd: Aeolida

Podgromada: płucodyszne — Pulmonata

Rząd: prapłucodyszne — Archaeopulmonata

Rząd: nasadooczne — Basommaiophora Rząd: trzonkooczne — Stylommalophora Rząd: Systellommatophora Gromada: małże — Bivalvia Podgromada: pierwoskrzelne — Protobranchia Rząd: Nuculoida Rząd: Solemyoida

Podgromada: nitkoskrzclne — Filibranchia Rząd: Arcoida Rząd: Mylyloida

Podgromada: blaszkoskrzelne właściwe — Eulamellibranchiata Rząd: Palaeoheterodonta Rząd: Heterodonta Rząd: Adapedonta Rząd: Anomalodesmacea Podgromada: zrosłoskrzelne — Septibranchia Gromada: łódkonogi — Scaphopoda Rząd: zębikowate — Dentallida Rząd: rurkozębikowate — Siphonodentallida Gromada: głowonogi — Cephalopoda Podgromada: łodziki — Nautiloidea Podgromada: płaszczoobrosłe — Coleoidea Rząd: mątwy — Sepioida Rząd: kałamarnice — Teuthoida Rząd: wampirzyce — Vampyroida Rząd: ośmiornice — Octopoda

FILOGENEZA MIĘCZAKÓW

Mięczaki są jedną z najstarszych grup świata zwierzęcego i jedną z najbardziej konserwatywnych. Pojawiły się w kambrze, to jest ok. 500 milionów lat temu i już wtedy wykazywały zróżnicowania morfologiczne zgodne z wyróżnianymi współcześnie gromadami. W ciągu kolejnych epok geologicznych niewiele się zmieniły. Badania ich szczątków kopalnych dają więc niewiele podstaw do wnioskowania o ich pochodzeniu. Na podstawie badań porównawczo-morfo-logicznych współczesnych bezkręgowców powstały cztery teorie próbujące wyjaśnić pochodzenie mięczaków.

Jedna z tych teorii wyprowadza mięczaki z płazińców. Zwolennicy tej teorii dopatrują się homologii pomiędzy sposobami poruszania się wirków i prymitywnych mięczaków. Wirki pełzają stroną brzuszną zaopatrzoną w rzęski, a pełzanie ułatwiają wydzieliny gruczołów śluzowatych. Podobnie pełzają jednopłytkowce, wielopłytkowce i brzuchonogi, przy czym w ewolucji mięczaków rzęskowo-śluzowy mechanizm pełzania został wzmocniony przez przekształcenie się brzusznej części ciała w nogę i zaopatrzenie nogi w mięśnie.

703